Afryka w XIX wieku - ekspansja kolonialna

W XIX wieku niemal cały Czarny Ląd znalazł się w rękach Europejczyków. Dokonywali eksploatacji kraju, wywożąc kruszce i surowce, korzystając przy tym z pracy rodzimych mieszkańców, traktowanych zresztą jak towar i sprzedawanych poza kolonie. Jeszcze przed początkiem wieku problemem niewolnictwa zainteresowała się rewolucja francuska, a z początkiem XIX wieku reszta państw. Dążono do zaprzestania handlu ludźmi (w drugiej połowie XIX wieku już tylko część południowa Stanów Zjednoczonych będzie stanowiła od tego wyjątek).

W celu omówienia afrykańskiej kwestii, w roku 1876, król belgijski Leopold II zwołał zjazd mocarstw. Wynikiem zjazdu było powołanie do życia Międzynarodowego Towarzystwa Afrykańskiego, mającego badać ląd i dążyć do jego cywilizacji - w rozumieniu europejskim. Leopold wyłożył pieniądze na ekspedycje Henry'ego Stanleya w stronę Konga, który to zajmował kolejne ziemie afrykańskie, powołując się na prawa Towarzystwa. Spowodowało to sprzeciw mocarstw, bowiem Belgia zaczęła zdobywać coraz większe obszary Afryki - Leopold II uważał Kongo za własność belgijską, czego w praktyce nie zmieniły nawet postanowienia berlińskiej konferencji, obradującej od listopada 1884 roku do lutego roku kolejnego.

Od lat 50 XIX wieku widoczna jest zdecydowana ekspansja kolonialna Brytyjczyków, którzy podporządkowali sobie Nigerię (1855-1892), jak również Zanzibar (otrzymany od Niemców, w zamian za wyspę Helgoland, zdobytą w roku 1807).

Zintensyfikowane zostały działania niemieckie na polu kolonializmu, pod koniec XIX wieku, mające powstrzymać ekspansję angielską, w czym Niemcy współdziałali z Belgami (w roku 1890 zawarto układ pomiędzy Kongiem belgijskim a niemiecką Afryką Wschodnią). O wpływy w Afryce z Anglikami rywalizowali również Francuzi, którzy posuwali się w stronę Sudanu. Udało im się stworzyć scentralizowany obszar kolonialny. Dopiero układ sudański z roku 1899 podzielił wpływy brytyjskie i francuskie, przebiegające rzeką Kongo oraz Nilem. Francuzi skoncentrowali się na północno-zachodniej części Afryki Centralnej.

Stan kolonialny mocarstw w Afryce  w wieku XIX ukształtował się ostatecznie w następujący sposób: Francuzi posiadali wspomnianą północno-zachodnią część Afryki Centralnej (podzieloną na Francuską Afrykę Zachodnią i Francuską Afrykę Równikową), z Algierią i Gwineą. Wpływy brytyjskie objęły część wschodnią - Egipt, Sudan, jak również Związek Południowej Afryki, z przylegającą Beczuaną, a do niej Rodezją. Niemieckie obszary kolonialne nie przylegały do siebie tak, jak obszary francuskie, czy angielskie - niemiecki Kamerun znajdował się pomiędzy brytyjską Nigerią, a Francuską Afryką Równikową, zaś Niemiecka Afryka Południowo Zachodnia była otoczona przez posiadłości brytyjskie od południa i wschodu, a od północy poprzez portugalską Angolę. Centrum Afryki zajmowało belgijskie Kongo - oficjalnie belgijskie od 1908 roku, a od 1885 pod belgijską administracją. Swoją obecność w Afryce zaznaczyła również Turcja (duża Trypolitania na północy kraju), Włochy (Somalia na wschodzie) oraz Hiszpania (niewielka Gwinea, wycięta z obszaru niemieckiego Kamerunu).

XIX wiek to czas pełnej kolonizacji Afryki, a jednocześnie czas ścierania się wpływów mocarstw europejskich na tym terenie. Na początku XX wieku już tylko Liberia oraz Etiopia uchroniły swoją niepodległość.