Powstanie styczniowe - najważniejsze postacie

Powstanie styczniowe, jak każde wielkie wydarzenie - czy to o charakterze militarnym, politycznym, czy społecznym - musi mieć swoje wielkie postaci, które owe wydarzenie kształtują, moderują. Postacie, które mają na nie znaczny wpływ, głosząc swoje poglądy, wykazując się umiejętnościami negocjacyjnymi, czy strategicznymi.

Pośród elit powstania styczniowego warto na wstępie wymienić postaci, które owym powstaniem kierowały. Czyli tzw. dyktatorów. Byli nimi kolejno: Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz oraz Romuald Traugutt. Ale może po kolei.

Pierwszym dyktatorem powstania styczniowego był niejaki Ludwik Mierosławski, pisarz i poeta, a zarazem generał i historyk wojskowości. Jego kariera wojskowa rozwijała się we Włoszech, gdzie m.in. w 1848 roku był szefem sztabu wojskowego rewolucyjnego rządu sycylijskiego, a w grudniu 1860 roku sam Giuseppe Garibaldi powołał go na dowódcę Legionu Międzynarodowego w Neapolu. W 1861 roku został on dyrektorem Polskiej Szkoły Wojskowej w Genui. Ostatecznie w lutym 1863 roku Mierosławski przybył na tereny Polski, by 17 lutego objąć stanowisko dyktatora powstania styczniowego. Jednakże po przegranych potyczkach pod Krzywosądzem (19 lutego 1863 roku) oraz pod Nową Wsią (21 lutego 1863 roku) oraz po konflikcie z Marianem Langiewiczem postanowił o rezygnacji z dyktatorstwa i ustąpił z tego stanowiska 11 marca 1863 roku. Po tych wydarzeniach przeniósł się do Paryża, skąd podjął się krytyki fatalnie przygotowanego powstania.

11 marca 1863 roku, dyktatorstwa nad powstaniem styczniowym podjął się Marian Langiewicz, który już wcześniej wykazywał się dużym kunsztem wojskowym. Przed wybuchem powstania zajmował się m.in. sprowadzeniem karabinów z Niemiec i Belgii, a już w trakcie walk powstańczych ruszył 22 stycznia przeciw wojskom rosyjskim (które zresztą pobił) w Jedlni, Bodzentynie oraz w Szydłowcu. W dniu 11 lutego zwyciężył nad Rosjanami w bitwie pod Słupią, gdzie zresztą udało mu się zdobyć 1.000 karabinów i 8 dział. 24 lutego 1863 roku starł się z przeważającymi siłami wroga pod Małogoszczem, gdzie jego kunszt dowódczy pozwolił mu na wyrwanie się z okrążenia bez poważniejszych strat. Dyktatorem powstania styczniowego pozostał do 18 marca 1863 roku. Później służył w armii tureckiej (pod przybranym imieniem i nazwiskiem Langie Bey), zmarł w Konstantynopolu.

Kolejnym dyktatorem powstania styczniowego pozostał Romuald Traugutt, który stanowisko to objął 17 października 1863 roku. Generał ten (korzystający zresztą z pseudonimu Michał Czarnecki) miał duże doświadczenie wojskowe - był żołnierzem armii carskiej, zresztą docenianym przez dowództwo rosyjskie, choćby po kampanii na Węgrzech, za którą otrzymał nowe mieszkanie oraz nagrodę pieniężną w wysokości 245 srebrnych rubli, a także Order św. Anny II klasy. Romuald Traugutt brał również udział w wojnie z Turcją, w trakcie której awansował do rangi sztabskapitana, a później został adiutantem Sztabu Głównego Armii Drugiej. Ostatecznie w wojsku rosyjskim dosłużył się stopnia podpułkownika. Wraz z wybuchem powstania Traugutt nie był jednak chętny do udziału w walkach, gdyż jego poglądy były bliższe Stronnictwu Białemu, aniżeli Stronnictwu Czerwonemu. Ostatecznie jednak przyłączył się do walk, przejmując 17 października 1863 roku dyktatorstwo nad powstaniem. Przywódcą powstania był do 10 kwietnia 1864 roku, najbliższej nocy, tj. z 10 na 11 kwietnia został aresztowany. Stracono go na stokach Cytadeli Warszawskiej w dniu 5 sierpnia 1864 roku.

Wspominając najważniejsze postaci powstania styczniowego nie powinniśmy się skupiać tylko i wyłącznie na jego dyktatorach, gdyż ówczesne elity były znacznie szersze. Choć bez wątpienia dyktatorzy mieli największy wpływ na kształt powstania. Wspominając tamte czasy warto wymienić choćby takich ludzi jak Zygmunt Sierakowski, założyciel Koła Oficerów Polskich w Petersburgu, czy też późniejszy szef owej organizacji Jarosław Dąbrowski. Zresztą ten sam Jarosław Dąbrowski był także szefem Komitetu Centralnego Narodowego, który planował insurekcję na wiosnę 1863 roku. We wspomnianym komitecie działali  także: Oskar Awejde, Józef Kajetan Janowski, Jan Maykowski, Zygmunt Padlewski, czy wreszcie ks. Karol Mikoszewski. W zakładaniu konspiracyjnych organizacji młodzieżowych wykazał się również Narcyz Jankowski. W roku 1861 roku wykazał się Apollo Korzeniowski, który to założył Komitet Miejski, którego celem było przygotowanie powstania narodowego. Na polu bitwy odznaczył się także ksiądz generał Stanisław Brzóska, który podejmował walkę z zaborcom jeszcze wiosną 1865 roku, czyli długo po schwytaniu i zamordowaniu przywódców powstania styczniowego, jeszcze w pierwszej połowie 1864 roku.

Na zakończenie warto także wspomnieć o weteranach powstania styczniowego, których odwaga i zasługi dla ojczyzny zostały uświetnione odznaczeniami wraz z narodzinami II Rzeczypospolitej Polskiej. Najdłużej żyjącym powstańcem był niejaki Mamert Vandalli, który zmarł w Warszawie pod okupacją niemiecką w roku 1942.