Reformy Kazimierza Wielkiego - budownictwo i urbanizacja

Jednym z głównych owoców przeszło czterdziestoletniego panowania Kazimierza Wielkiego były daleko idące zmiany w kwestii urbanizacji ziem Królestwa Polskiego. Kontynuując wcześniejsze sprawdzone wzorce, król zdecydowanie popierał akcję kolonizacyjną opartą o prawo niemieckie. Wówczas do Polski przybyła ogromna liczba zagranicznych osadników, którzy zamieszkiwali głównie w miastach i przywozili ze sobą własne prawa, obyczaje i tradycje.

W czasach Kazimierza Wielkiego największy rozkwit przeżyła stołeczna dzielnica małopolska, w której lokowano ponad 60 miast królewskich oraz 14 prywatnych – dla porównania w Wielkopolsce liczby te były zdecydowanie niższe i wynosiły odpowiednio 2 oraz 20. Zakładane nowe miasta miały generalnie układ szachownicowy, położony w centrum rynek oraz obszary uprawne na obrzeżach. Największym ośrodkiem miejskim w XIV wieku w Polsce była bez wątpienia aglomeracja Kraków-Kazimierz-Kleparz, nazywana również małopolskim trójmiastem. Niewiele mniejsze znaczenie ogólnokrajowe posiadały także: Poznań, Lwów czy Sandomierz. W stosunku do wieku poprzedniego, liczba wielkich miast polskich powiększyła się niemal dwukrotnie (w Małopolsce trzykrotnie!) – wówczas ukształtował się na trwałe urbanizacyjny krajobraz miejski na ziemiach polskich.

Oprócz wzmacniania kraju wewnętrznie poprzez fundowanie nowych miast, Kazimierz Wielki dużo uwagi poświęcił także kwestii polepszenia obronności swojego królestwa, które ustępowało znacznie silniejszym sąsiadom (Czechy, Niemcy). W tym celu z jego inicjatywy wybudowano od podstaw 53 zamki warowne, a dodatkowo 27 miast obwarowano murami.

Wszystkie te osiągnięcia syna Władysława Łokietka przyczyniły się do powstania wyrazistego powiedzenia, które świetnie podsumowuje działalność króla na polu budownictwa – „Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.