Rozpad Jugosławii

Bardzo rozległe państwo Jugosłowiańskie posiadało niezwykle skomplikowany charakter, ze względu na różnorodność etniczną ludów, jakie w obrębie tego państwa funkcjonowały. Szczególną rolę odgrywały rozbieżności religijne (trzy główne wyznania: prawosławne, katolickie i muzułmańskie) i związane z nimi perspektywy polityczne. Narodowości zamieszkujące tereny wysunięte najbardziej na zachód, tj. Chorwaci i Słoweńcy, zawsze czuły się związane z Europą, Serbowie natomiast byli sojusznikami Rosji. Antagonizmy na tym tle obudziły się już po śmierci Josipa Broz Tito, w latach 80-tych, jednak dopiero po rozpadzie ZSRR doszło do dramatycznych konfliktów na wielką skale (przez 10 lat komunistom udawało się tłumić tarcia).

Na niezależność najbardziej zależało, wspomnianym już wcześniej Chorwatom i Serbom, więc to właśnie oni organizowali pierwsze ruchy niepodległościowe. Przeciwko tego typu działalności wystąpili natychmiast, dotychczas zajmujący uprzywilejowaną pozycję w państwie, Serbowie. Próby utrzymania jedności nie powiodły się  - o ile w walkach w Słowenii praktycznie nie odnotowano znaczących strat, to konflikt chorwacko-serbski pochłonął około 10 tyś. ofiar. Na przełomie lat 1991/1992 obydwa nowe państwa uznane zostały przez świat zachodni. W lutym roku 1992 Chorwaci podpisali rozejm z Serbami. Miesiąc wcześniej od Federacji oderwała się Macedonia. Czarnogórcy zdecydowali natomiast o pozostaniu w dotychczasowych strukturach. 

Równocześnie bardzo ważne wydarzenia miały miejsce w Bośni i Hercegowinie. W referendum większość tamtejszej ludności (głównie Bośniacy i Chorwaci) opowiedzieli się za usamodzielnieniem, przeciw byli Serbowie, którzy zagrozili, że w takim przypadku utworzą samodzielną republikę. Bośnia zatwierdzona została na forum międzynarodowym 22 kwietnia 1992 roku. Na terenach, które pozostały w Federacji władze przejęła socjalistyczno-nacjonalistyczny Ruch na rzecz Jugosławii (na czele Slobodan Milosewic). Dysponując Armią Ludową rządzący Federacją podjęli działania mające na celu odzyskanie wpływów w Bośni. Zbrojną interwencją dowodzić miał gen. Radko Mladić. 5 kwietnia rozpoczął on oblężenie Sarajewa. Na pomoc miastu ONZ wysłało swoje siły w licznie 14 tysięcy. Sytuacja jeszcze mocniej się skomplikowała w momencie, gdy Chorwaci wystąpili przeciwko muzułmanom, z którymi dotychczas współpracowali. Nikt, a na pewno nie ONZ, nie panował już nad biegiem wydarzeń. Zapanował chaos, w czasie którego dochodziło do czystek i mordów bezbronnej ludności. Nasilenie walk nastąpiło jeszcze po wyborze Slobodana Milosewica na prezydenta Federacji. Czując poparcie Rosji zarządził zintensyfikowanie działań (w dniach 12-16 lipca 1995 roku, w Srebrenicy miała miejsce największa masakra ludności cywilnej w trakcie całej wojny).

Punktem przełomowym było porozumienie w Dayton z 21 listopada 1995, kiedy to podpisano układ w sprawie Bośni i Hercegowiny (w grudniu uznany również przez Serbię). Do Bośni wysłane zostały spore siły NATO i wojna stopniowo wygasała.

Bilans walk był niezwykle dramatyczny. Zginęło około 278 tysięcy ludzi, prawie 60% mieszkańców było zmuszonych opuścić swe domy.

Wojna na Bałkanach wyznaczyła kres idei jugosłowianizmu i Wielkiej Serbii. Od Federacji oderwały się Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Macedonia i Słowenia. Nie był to jednak koniec konfliktów – przy Serbii pozostało bowiem, zasiedlone głównie przez Albańczyków, Kosowo.