Bitwa o Midway 1942 - przebieg i przyczyny

Zaskakujący atak japoński na Pearl Harbour 7 grudnia 1941 r. otworzył kolejny, niezwykle rozległy front podczas II wojny światowej – niemal cały Pacyfik oraz południowo-wschodnia Azja stały się sceną bezkompromisowej rywalizacji Japonii oraz Stanów Zjednoczonych. Rozpoczęta wówczas ofensywa japońska przez pierwsze miesiące swojego trwania odniosła, nie napotkawszy praktycznie żadnego większego oporu,  szereg spektakularnych sukcesów.

Do marca 1942 r. pod panowaniem japońskim znalazły się m.in. Indochiny, Filipiny, Malaje oraz Wyspy Salomona a kolejne plany zakładały podporządkowanie sobie Nowej Gwinei, Australii oraz Hawajów. Jednak wówczas do akcji wkroczyła amerykańska piechota morska, która zorganizowała skuteczną obronę na wyspie Guadalcanal. Przełomową w dziejach wojny na Pacyfiku okazała się być bitwa o Midway – amerykańską bazę morską, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla rodzimych wysp Japonii, w której sromotna porażka oznaczała dla Japończyków utratę inicjatywy strategicznej oraz konieczność przejścia do defensywy.

Do pewnego czasu ewentualny atak na Midway nie stanowił dla sztabowców japońskich celu samego w sobie, a miał być jedynie prowokacją, która zmusiłaby flotę amerykańską do wydania przeciwnikom otwartej bitwy. Dopiero zuchwały nalot amerykańskiego ciężkiego bombowca, który pioniersko wystartował w pokładu jednego z lotniskowców, na stołeczne Tokio, uświadomił Japończykom palącą konieczność wyeliminowania zagrażającej wyspom floty amerykańskiej, zwłaszcza lotniskowców.
Do bitwy obie strony przygotowały się pieczołowicie, gromadząc znakomitą większość swoich sił dostępnych w tym regionie.

Celem dla Japończyków był niespodziewany atak na atol Midway, zniszczenie amerykańskich umocnień i struktur wojskowych na nim się znajdujących oraz ostateczne przejęcie nad nim kontroli przez wojska szturmowe. Bardzo ważnym dla późniejszych losów bitwy był fakt, iż na kilka tygodni przed planowanym atakiem, wywiad amerykański przechwycił i odszyfrował japońskie depesze zawierające szczegóły planowanego ataku na Midway. Pozwoliło to aliantom zorganizować skuteczną obronę wyspy oraz przygotować szczegółową strategię pokonania i zniszczenia trzonu japońskiej floty, która w swoim mniemaniu będzie posiadała po swojej stronie atut zaskoczenia.

Japończycy w dniu bitwy posiadali dość znaczną przewagę liczebną oraz techniczną. Dysponowali czterema lotniskowcami uderzeniowymi, ponad 150 okrętami bojowymi różnego typu (pancerniki, niszczyciele, krążowniki) oraz ok. 300 lekkimi samolotami a zwierzchność nad całą operacją objął admirał Isoroku Yamamoto. Amerykanie zdołali przeciwstawić im tylko trzy duże lotniskowce, z których jeden – USS Yorktown – był jedynie prowizorycznie naprawiony po bitwie na Morzu Koralowym, około 350 samolotów i nieco ponad 50 okrętów nawodnych. Oprócz tego flota dowodzona przez kontradmirała Franka J. Fletchera miała za swoimi doskonale ufortyfikowaną, uzbrojoną w baterie ciężkich dział oraz karabinów, zabezpieczoną przez zasieki oraz pola minowe oraz chronioną przez oddziały Piechoty Morskiej oraz pluton lekkich czołgów, bazę na Midway, na której znajdowały się lotniska zdolne w każdej chwili wysłać do boju eskadry bombowców oraz myśliwców.

Bitwa rozpoczęła się rano, 4 czerwca 1942 r. od ataku lotnictwa japońskiego na umocnienia i lotniska na wyspie Midway. Nalot, ku zaskoczeniu atakujących, został udaremniony przez amerykańską artylerię przeciwlotniczą wspieraną przez myśliwce. Bombardowanie nie przyniosło większych rezultatów. Zniszczonych lub trwale uszkodzonych zostało około 25 ze 108 samolotów japońskich oraz 15 z 24 samolotów amerykańskich stacjonujących na wyspie. Przeprowadzony w tym samym czasie torpedowy atak na okręty japońskie również nie odniósł zamierzonego skutku.

Chcąc błyskawiczne przejąć inicjatywę dowódcy amerykańscy zarządzili zmasowany atak z powietrza przy użyciu samolotów z lotniskowców UUS „Hornet” i USS „Enterprise” oraz nieco później z pokładu USS „Yorktown”. Dzięki zastosowaniu dwóch typów samolotów – operujących na niskim pułapie torpedowców oraz nurkujących z wysokości kilku tysięcy metrów – zdezorientowana obrona przeciwlotnicza japońskich lotniskowców nie mogła skutecznie przeciwdziałać nalotowi. Bomby zostały skutecznie ulokowane na lotniskowcach „Akaga”, „Soryu” i „Kaga” wyrządzając im ogromne straty. Popołudniu tego samego dnia uszkodzone japońskie lotniskowce zostały dodatkowo storpedowane prze jednostki amerykańskie oraz w obliczu braku perspektyw na ich uratowanie, zatopione przez własne niszczyciele.

Samolotom startującym z pokładu ostatniego japońskiego lotniskowca - „Hiryu” – udało się przeprowadzić skuteczny atak na nie w pełni sprawny USS Yorktown doprowadzając do jego zatopienia. Podczas przygotowań do kolejnego natarcia „Hiryu” został zamieniony w płonący wrak przez torpedy amerykańskie, a następnie zatopiony przez własne jednostki rankiem dnia następnego. Oznaczało to ostateczną klęskę Japonii w bitwie o Midway, która w dniu 7 czerwca 1942 r. zakończyła pasmo błyskotliwych sukcesów ofensywy japońskiej na Pacyfiku.