Narodowe Siły Zbrojne - Stanisław Kaszanica, Lech Neyman - proces działaczy (1947 r.)

Zakrojona na szeroką skalę akcja represyjna wymierzona przez Urząd Bezpieczeństwa w członków NSZ zakończyła się aresztowaniami ich przywódców i osób z najwyższego kierownictwa. W dniu 15. lutego roku 1947 aresztowani zostali ostatni w dziejach Komendant Główny NSZ, ppor. rez. Stanisław Kaszanica (pseudonim „Wąsal”, „Wąsowicz”, „Przepona”) oraz Lech Karol Neyman. Osadzeni zostali w więzieniu mokotowskim i (według świadectw współwięźniów) poddawani byli okrutnym torturom.

Niemal równo rok po schwytaniu, w dniu 11. lutego roku 1948 rozpoczął się pokazowy proces głównego kierownictwa NSZ. Po zaledwie jedenastu dniach przesłuchań i zeznań został on pospiesznie zakończony, a na mocy wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie pod przewodnictwem ppłk Alfreda Janowskiego, wydanego w dniu 2. marca, obaj oskarżeni skazani zostali na czterokrotną karę śmierci, czterokrotne ciężkie więzienie, utratę praw publicznych i honorowych oraz konfiskatę mienia. Egzekucja poprzez rozstrzelanie miała miejsce w więzieniu na Mokotowie w dniu 12. maja roku 1948.

Prezydent Bierut nie skorzystał z przysługującego mu w tego typu sytuacjach prawa łaski, a rodziny skazanych nie zostały poinformowane o wykonaniu wyroku. Bliskim nie wydano ponadto ciał zabitych, lecz pochowano je w nieznanym miejscu (prawdopodobnie gdzieś na terenie więzienia lub na Cmentarzu Powązkowskim).

W latach 1946-1948 miało miejsce jeszcze kilka sfingowanych procesów działaczy, kierownictwa i żołnierzy NSZ, spośród których większość zakończyła się skazaniem oskarżonych na karę śmierci bądź wieloletnie więzienie.

W czasach transformacji systemowej i zrzucania zależności od Związku Radzieckiego pod koniec lat 80. XX wieku prezydent RP na uchodźstwie, Kazimierz Sabbat, zrehabilitował wszystkich żołnierzy służących w Narodowych Siłach Zbrojnych oraz dekretem z dnia 1. stycznia roku 1988 uznał, że „spełnili oni swój narodowy i żołnierski obowiązek wobec Rzeczpospolitej Polskiej”. Ponadto w dniu 30. września roku 1992 Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wydany przez komunistyczną władzę wyrok skazujący ppłk Kaszanicę i Lecha Neymana za współpracę z Niemcami, zbrodniczą działalność przeciwko Polsce Ludowej, działalność nielegalną, pracę wywiadowczą na rzecz obcego mocarstwa itp. za nieważny i uznał zasługi NSZ w walce o niepodległą Polską.