Reformy Karola Wielkiego - Renesans karoliński - cechy, charakterystyka

W konsekwencji kolejnych sukcesów w kampaniach wojennych poza pierwotnymi granicami państwa Franków oraz podbojów sąsiednich terytoriów państwo Karola Wielkiego rozrosło się do ogromnych rozmiarów. Jego duża powierzchnia oraz różnorodny charakter posiadanych ziem zmusiły monarchę do przeprowadzeni gruntownej reformy administracji oraz zmiany sposobu zarządzania krajem.

Doświadczenia przodków skłoniły monarchę w pierwszym okresie swojego panowanie do zniesienia funkcji majordoma i zastąpieniu go kilkoma pomniejszymi urzędnikami, obdarzonymi o wiele mniejszymi kompetencjami. Był to jednak dopiero wstęp do zasadniczych zmian w polityce wewnętrznej. Podstawową innowacją, jaką wprowadził Karol Wielki na mapie administracyjnej swojego państwa, był podział całego terytorium na hrabstwa (zarządzane przez grafów-hrabiów) – czyli okręgi wewnątrz państwa, z natury spokojne i niezagrożone bezpośrednim atakiem z zewnątrz – oraz marchie (gdzie władzę w imieniu króla sprawowali margrabiowie), które zostały utworzone na terenach przygranicznych oraz na niestabilnych rubieżach.

Margrabiowie mieli zdecydowanie większe kompetencje w zakresie wojskowym – mogli m.in. toczyć „lokalne”, pograniczne wojny z sąsiednimi plemionami, aby zapewnić państwu jako całości względny spokój. Zarządcy poszczególnych okręgów otrzymywali na czas sprawowania swych funkcji (często dożywotnio) beneficja w postaci możliwości użytkowania dóbr królewskich. Oprócz tego niektórzy posiadali jeszcze tzw. alodium, czyli prywatne posiadłości, dobra rodzinne. Karol Wielki dołożył ponadto wszelkich starań, aby ukrócić nadużycia administracji lokalnej. W tym celu utworzył tzw. okręgi kontrolne (missatica), które były zarządzane przez zaufanych królewskich urzędników-kontrolerów, a ich zadaniem było objeżdżanie po kolei każdego okręgu i szeroko pojęta kontrola, przyjmowanie skarg i zażaleń oraz zbieranie danych o wszelkich nadużyciach.

Aby tworzące się państwo frankijskie miało zapewnione wykwalifikowaną i kompetentną kadrę, Karol Wielki zreformował również szkolnictwo. Jako iż niemal cała edukacja wówczas leżała na barkach duchowieństwa, to właśnie tą grupą ambitny król zajął się na samym początku. Ogólna chęć podniesienia poziomu wykształcenia duchownych miała na celu lepsze przygotowanie ich do sprawowanych funkcji duszpasterskich oraz edukacyjnych – do tej pory większość z nich nie znała nawet dobrze łaciny, bez czego nie mogło być mowy o skutecznej pracy w oparciu o Pismo Święte. Monarcha zapowiedział ponadto, że biskupstwa będą obsadzane stopniowo duchownymi, którzy mają najlepsze wykształcenie. Za panowanie Karola znacznie podniósł się poziom nauczania w szkołach klasztornych, w których uczono odtąd w usystematyzowany sposób dwustopniowy: najpierw wykształcenie niższe (trivium), czyli gramatyka, retoryka i dialektyka, a następnie wykształcenie wyższe (quadrivium) –  arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka kościelna. Dzięki masowej akcji przepisywania ksiąg w tzw. skryptoriach polepszył się dostęp do niektórych z nich.

Nad całością zmian w kwestii szkolnictwa i edukacji w państwie frankijskim czuwał mnich Alkuin, Anglik, najbliższy doradca króla w zakresie oświaty i kultury. To głównie dzięki jego działalności możemy mówić o zjawisku tzw. „renesansu karolińskiego”.