Historia Francji - Ludwik IX - panowanie

W roku 1226 zmarł na febrę, panujący zaledwie przez trzy lata we Francji, król Ludwik VIII z dynastii Kapetyngów. Jego naturalnym następcą był małoletni syn – Ludwik IX, w imieniu którego tymczasowo władzę w charakterze regentki sprawowała matka, Blanka Kastylijska. Królowej udało się utrzymać względny porządek w państwie, pomimo zorganizowanego oporu i buntów feudałów oraz interwencji zbrojnej angielskiego króla, Henryka III.

Ludwik IX rozpoczął samodzielne rządy w roku 1242. Jego panowanie we Francji charakteryzuje się licznymi skutecznymi reformami wewnętrznymi, które oprócz wzmocnienia pozycji i autorytetu władcy, doprowadziły także do usprawnienia administrowania państwem oraz definitywnego zakończenia okresu tzw. anarchii feudalnej, która zapanowała w Europie Zachodniej po rozpadzie państwa Franków. Ludwik IX wprowadził we Francji rządy silnej ręki, co objawiało się m. in. w wielkiej dbałości o przestrzeganie fiskalnych powinności królewskich wasali wobec swojego suwerena, nad którymi czuwali specjalnie w tym celu mianowani urzędnicy skarbowi oraz rozbudowany aparat administracji lokalnej. Z czasem pozycja króla wzrosła do tego stopnia, iż był on w stanie wydawać dekrety (tzw. ordonanse) z mocą obowiązywania na terytorium całego państwa, a nie jedynie w obrębie domeny królewskiej.

Sprawnie prowadzona polityka wewnętrzna Ludwika IX doprowadziła w niedługim czasie do znacznego zwiększenia porządku publicznego oraz ogólnego poczucia bezpieczeństwa w kraju. W roku 1258 król wprowadził całkowity zakaz prowadzenia wojen prywatnych i dochodzenia swoich racji na własną rękę, dając podstawy nowożytnemu sądownictwu opartemu na gromadzonym materiale dowodowym (dokumenty, zeznania), które wdrażał z pomocą wykwalifikowanych w prawie rzymskim prawników, czyli legistów.
Za czasów Ludwika IX wprowadzone zostały ponadto: sąd królewski zwany parlamentem (którego zadaniem było rozpatrywanie na szczeblu centralnym apelacji od wyroków sądów niższych instancji) oraz Izba Rachunkowa. Chcąc dać społeczeństwu możliwość wyrażenia swojego ewentualnego niezadowolenia z nadużyć bądź wypaczeń lokalnego aparatu administracyjnego, król opłacał ponadto specjalnych funkcjonariuszy objeżdżających kraj i zbierających skargi od jego mieszkańców, wywodzących się głównie z zakonów żebrzących.  Akcja ta przysporzyła Ludwikowi IX wielkiej popularności wśród chłopstwa i niższych warstw społeczeństwa.

Reprezentantami władzy centralnej w terenie byli tzw. bailifowie, którzy otrzymywali w zarząd ściśle określone terytorium, na którym mieli sprawować władzę w imieniu króla. Nie mogli oni jednak zbytnio spoufalać się z miejscową arystokracją (zakaz zawierania małżeństw z przedstawicielkami lokalnych rodów, zakaz nabywania na własność ziemi w administrowanym okręgu), aby zgodnie z życzenie monarchy wykazywać względną niezależność oraz dyspozycyjność.

W polityce zagranicznej Ludwik IX był zagorzałym przeciwnikiem prowadzenia wojen i niejednokrotnie występował w roli szanowanego mediatora w sporach pomiędzy władcami europejskimi, np. w konflikcie pomiędzy papieżem Innocentym III a cesarzem Fryderykiem II. Doprowadził również do unormowania wzajemnych stosunków z problematycznymi do tej pory sąsiadami tj. Anglią czy Aragonią. W całej swej pobożności i gorliwości nie pozwolił on jednak nadmiernie uzależnić Francji od Rzymu, tocząc m. in. liczne spory z papiestwem o kwestie wyboru biskupów oraz całkowitego wyjęcia duchownych spod jurysdykcji świeckiej.

W Europie Ludwik IX uchodził za największego obrońcę chrześcijaństwa, ponieważ z własnej inicjatywy i za własne pieniądze zorganizował dwie zakończone spektakularnymi klęskami wyprawy krzyżowe przeciwko egipskim Mamelukom.