Starożytna Grecja - Kolonizacja grecka - przyczyny, przebieg, skutki

Choć ruchy osadnicze w starożytnej Grecji były powszechne przez setki lat, to jednak historycy wydzielili pewien okres ich trwania (od VIII do VI w. p.n.e.), nazywając je „wielką kolonizacją grecką”. Charakterystyczne było to, iż migracje kolonizacyjne nie były organizowane przez całe plemiona, a jedynie przez pojedyncze, działające z osobna, miasta-państwa (tzw. polis).

Jakie były powody tego ruchu? Dziś trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ale z pewnością można wskazać przynajmniej kilka prawdopodobnych przyczyn. Najistotniejszy był wzrost populacji w greckich miastach. Prowadziło to do dużego zagęszczenia na terenie polis, a zarazem do niewydolności rolnictwa, które opierało swoją wytwórczość o nieurodzajne górzyste tereny półwyspu Bałkańskiego. W wyniku groźby głodu wybierano część obywateli i wysyłano ich okrętami na inne wyspy w celu ich zasiedlenia, lecz zarazem utrzymywania kontaktów politycznych i handlowych z ojczystą polis. Mówi się, iż na statkach takich (a wysyłano ich jedynie kilka) znajdowało się ok. 200-300 osób, prawdopodobnie samych mężczyzn. Uczestnikami takiej ekspedycji kolonizacyjnej mogli być również członkowie przegranego stronnictwa politycznego, którzy zostali zmuszeni przez zwycięzców do opuszczenia ojczyzny.

Co istotne, na nowych terenach Grecy znajdowali lepsze ziemie – bardziej żyzne, bardziej przyjazne dla rolnictwa. Jednak niejednokrotnie były one już zajęte przez inne, miejscowe ludy.  Starano się nie wywoływać wojen, kolonie były raczej zbyt słabe, by walczyć z tubylcami, w związku z czym dzielono się ziemiami. Dla tych ostatnich, szczególnie dla arystokracji, ważne były dobra luksusowe przywożone przez kolonizatorów. Grecy zakładali swoje siedziby głównie w oparciu o pewne wytyczne – w pobliżu, poza żyznymi glebami, miał znajdować się strumień, który zaopatrywałby osadę w świeżą wodę pitną, ważnym wyznacznikiem było również ukształtowanie terenu, które mogło pozytywnie wpływać na system obronny miejscowości.

Ponieważ Grecja kontynentalna była raczej słabo zaopatrzona w surowce naturalne, oprócz żywności, sprowadzano do niej brakujące minerały. Do ojczystych polis przywożono głównie cynę oraz miedź. Nie rezygnowano również ze sprowadzania wędzonych ryb, futer, zbóż, papirusu, pachnideł, ziół leczniczych i dywanów. Pożądanym „towarem” byli niewolnicy. W zamian za nich oferowano przede wszystkim oliwę oraz wyroby rzemieślnicze.

Jak już zostało wspomniane, kontakty pomiędzy ojczystą polis a nowo założoną kolonią były raczej pozytywne i do wojen dochodziło bardzo rzadko. A jeśli już – uznawano to za coś bardzo skandalicznego. Ojczyznę i kolonię łączył ten sam kult, ci sami bogowie. Istotny był również fakt, iż mieszkańcy, którzy przybywali z państwa-miasta do kolonii, mieli ogromne szanse osiągnąć tam status znacznie wyższy niż dotychczas.

W jakich kierunkach kolonizowali Grecy? Na zachodzie były to tereny Italii, gdzie powstały takie miasta jak Sybaris, Kroton, Neapol, Tarent, Kume. Zasiedlano również Sycylię z miastami takimi jak: Syrakuzy, Katana czy też Gele. Nieco dalej, na terenach współczesnej Francji, powstała Massalia oraz Nicea, a na terenach Hiszpanii Mainake. Kierując się ku wschodowi Grecy zasiedlali wybrzeże Morza Egejskiego i okolice cieśniny Hellespont oraz Bosfor, gdzie ulokowano takie miasta jak: Kardia, Abydos, Byzantion, Chalcedon, Potidea, Abdera. Nad wybrzeżem Morza Czarnego założono: Odessus, Tomis, Tyras, Olbia, Tanais oraz Teodozja. Północne wybrzeża Azji Mniejszej obrosły w takie miasta jak: Heraklea, Sinope, Trapezunt, natomiast wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego należało do takich osad jak: Byblos, Sydon, Tyr, Ardos i Salamina. Niektóre kolonie zakładano również nad śródziemnomorskim wybrzeżem Afryki, np.: Apollonia, Kyrene czy też Naukratis.

Wielka kolonizacja grecka znacząco wpłynęła na rozwój Grecji rozumianej jako całość kulturowa oraz jej znaczne wzbogacenie się. Zresztą nie był rzadkością fakt, iż kolonie stawały się bogatsze od swych portów ojczystych. Warto zaznaczyć, że na majątku tym korzystały również polis. Dzięki kolonizacji rozwinął się handel i żegluga morska oraz budownictwo okrętów.