Maria Konopnicka „Dym” - streszczenie, opracowanie noweli

Maria Konopnicka, podobnie jak inni twórcy epoki pozytywizmu, jest często uznawana za autorkę piszącą utwory statyczne i nieciekawe, jednak odkładając na bok stereotypowe uprzedzenia, czytając uważnie i analizując dorobek pisarki, zauważymy, iż treści zawarte w utworach cechują się niesłychaną wnikliwością. Utwory takie jak „Dym” czy „Mendel gdański” napisać musiała osoba, którą życie wiele nauczyło i która poprzez radzenie sobie z problemami musiała dojść do cennej mądrości życiowej, opierającej się na niezgodzie na niesprawiedliwość i krzywdę bezbronnych.

Istotnie, życie Marii Konopnickiej nie należało do najłatwiejszych. Wcześnie wyszła za mąż, jednak małżeństwo nie spełniło jej oczekiwań. Jedyną pociechą była dla niej szóstka dzieci, za którymi wręcz przepadała. Twórczość Konopnickiej obfituje w wierszyki i nowele dla dzieci. Po rozstaniu z mężem musiała samotnie wychowywać swoje potomstwo, a jednocześnie być aktywną zawodowo. Podejmowała się prac guwernantki, krawcowej czy sprzątaczki. Mimo tych obowiązków znajdowała jeszcze czas na rozwój własnych zainteresowań.

Nieobce jej były problemy społeczne. Konopnicka angażowała się w rozmaite ruchy feministyczne (wydawała kobiece pisma „Bluszcz” i „Świt”), popierała wystąpienia przeciwko pruskim represjom, wspomagała protest dzieci z Wrześni. Następnie przyszedł czas na wojaże. Przez parę lat zwiedzała różne kraje Europy, m.in. Francję, Szwajcarię czy Austrię. Umarła na zapalenie płuc w 1910 roku w wieku sześćdziesięciu ośmiu lat

„Dym” to nowela z tzw. „sokołem”, a więc motywem przewodnim stanowiącym dominantę kompozycyjną w utworze. Jest to tytułowy dym, który wydobywa się z komina fabryki, w której pracuje Marcyś, a także szara smuga, która unosi się z się kominka w domu, w którym mieszka chłopak wraz ze swoją starszą matką.

Poprzez dym prowadzony jest swoisty dialog między członkami rodziny, staje się on symbolem wzajemnej miłości i tęsknoty: matka patrząc przez okno i widząc buchający komin fabryczny, duchowo łączy się w wysiłku z synem zarabiającym ciężką pracą na chleb. Marcyś natomiast widząc smużkę dymu wydobywającą się z domowego kominka, przypomina sobie, iż czeka na niego kochająca matka, która z miłością przygotowuje mu skromny posiłek i dba, aby w biedzie nie zabrakło przynajmniej wzajemnego zrozumienia i wsparcia.

Dym to także symbol zmienności i nieprzewidywalności. Raz jawi się jako potężne kłęby, innym razem jako smuga z łatwością rozwiewana przez wiatr. Treść noweli pokaże nam, że takimi samymi właściwościami cechuje się życie ludzkie: czasami przypadek może zmienić to, co wydawało się stałe i pewne. Nigdy nie możemy mieć całkowitej pewności co do dnia jutrzejszego. Egzystencja matki i syna cechowała się regularnością i rutyną, jednak tragiczne wydarzenie, którym był wybuch w fabryce zniszczył spokój i jednostajność życia rodziny.

Fabuła noweli nie jest skomplikowana: starsza wdowa i jej syn Marcyś mieszkają w skromnej chatce, gdzie prowadzą proste, ubogie życie. Chłopak codziennie wychodzi do pracy w fabryce, gdzie jest kotłowym, jego matka natomiast zajmuje się sprawami domowymi czekając na powrót syna. Dni toczą się jednostajnym rytmem, który przerywa wybuch w fabryce. Okazuje się, że Marcyś nie żyje. Resztę swego życia wdowa spędza na samotnym wpatrywaniu się w smużkę fabrycznego dymu, który czasami przybiera kształt jej syna, co powoduje ból i powrót wspomnień ubogiego, lecz szczęśliwego życia we dwoje.

„Dym” to także portret wielkiej matczynej miłości. Kobieta każdą swoją czynność wykonuje z myślą o Marcysiu. Sama nie dojada, by tylko zapewnić synkowi więcej strawy i przez to więcej siły do pracy w kopalni. Z miłością poświęca się dla niego, nie skarżąc się na nic, ani nie narzekając. Wystarczającą nagrodą jest dla niej miłość syna. Jej czułość wyrażona jest w utworze poprzez sposób zwracania się do Marcysia, jakby był on jeszcze małym dzieckiem: język wdowy pełen jest zdrobnień i spieszczeń.

„Dym” jest wzruszającym obrazem miłości, tęsknoty i nieprzewidywalności ludzkiego życia, które w jednej chwili może runąć w gruzy.