Charakterystyka dramatów Czechowa - charakterystyka stylu pisarskiego Czechowa

Czechow jest mistrzem krótkiej, zwięzłej formy. Jego nowele zostały docenione dość szybko i zdobyły sobie żywą popularność. To, co w nowelistyce jest zaletą, niekoniecznie musiało się przyjąć w dramacie. Jako autor sztuk scenicznych, Czechow musiał znacznie dłużej czekać na uznanie. Duża kondensacja treści w kilku aktach sprawiała, że sztuki Czechowa były dość trudne w odbiorze. Poza tym publiczność przyzwyczajona była do żywej akcji, której często brakowało w dramatach pisarza.

Mimo to Czechow nie rezygnował z tej formy twórczości. Teatr był jego miłością od młodzieńczych lat. Jego dramatopisarski debiut w 1881 był, z punktu widzenia publiczności, całkowitą klęską. Wystawiono wówczas jednoaktówkę pt. „Płatonow”. Ani widzowie, ani krytyka nie docenili utworu i wycofano go ze sceny zaraz po premierze. Jako autor dramatów zaistniał Czechow dopiero siedemnaście lat później, dzięki Konstantemu Stanisławskiemu, twórcy MchAT-u. To na jego zamówienie powstały trzy najdoskonalsze dramaty Czechowa: „Wujaszek Wania”, „Trzy siostry” i „Wiśniowy sad”.

Dzięki Czechowowi i Stanisławskiemu na deskach moskiewskiego teatru zawitał naturalizm, znacznie wcześniej niż w europejskiej literaturze. Akcja sztuk dotyczyła zwyczajnych zdarzeń, także bohaterowie byli niczym „ludzie z ulicy”, nie cechowały ich nadzwyczajne namiętności. W „Trzech siostrach” mamy galerię zwyczajnych postaci, lekarza, który nie umie leczyć, starą pannę, marzącą tylko o ślubie, nieszczęśliwe mężatki i zdradzanych mężów. A pojedynek i pożar stanowią właściwie jedyne wydarzenia, które i tak, niczym w antycznej tragedii, zostają tylko opowiedziane, a nie pokazane na scenie. Także reżyser dążył do naturalizmu na scenie, aktorzy mieli zachowywać się swobodnie i naturalnie, unikać spektakularnej ekspresji uczuć.

Przejawem naturalizmu w dramatopisarstwie Czechowa jest łączenie gatunków. Dramatyczne zdarzenia przeplatają się ze scenami pełnymi humoru. Tragizm i komizm współistnieją na scenie tak samo jak w życiu. Zabieg ten przybrał szczególną formę w utworze „Wiśniowy sad”, który już w tytule oznaczony jest jako komedia, ale jego wymowa zbliża go raczej do tragedii.

Bohaterowie Czechowa to na ogół przedstawiciele wyżej klasy znudzeni swoim życiem. Po premierze „Wiśniowego sadu” autor rzekł: „Chciałem tylko uczciwie powiedzieć ludziom: spójrzcie na siebie, jak marnie, jak nudno żyjecie”. Podobne przesłanie wyłania się z lektury „Trzech sióstr”. Tam również marzenia pozostają niezrealizowane i to nie z powodu jakiegoś tragicznego splotu okoliczności, a raczej przez marazm i brak odwagi.

Charakterystyczną cechą pisarstwa Czechowa jest zwięzłość, jak sam stwierdził: „Sztuka pisania jest sztuką skracania, a zwięzłość jest siostrą talentu”. Toteż w jego sztukach, choć brak wartkiej akcji i natłoku zdarzeń, nie brakuje treści i wątków. „Trzy siostry” to dramat zawierający kilka ciekawych postaci, z których każda ma swoją własną historię, wartą odrębnego dramatu, ponadto mieści w sobie dwa romanse i losy trzech małżeństw. Jednak żaden z tych wątków nie jest rozbudowany, właściwie nie sposób określić, który jest dominujący. Autor tylko sygnalizuje pewne problemy, dyskretnie tworzy atmosferę i nakreśla charaktery. Bohaterowie niewiele mówią o swoich uczuciach, raczej dyskretne gesty świadczą o tym, co czują. Właściwie wszyscy bohaterowie „Trzech sióstr” są nieszczęśliwi i rozczarowani, ale słowa skargi padają rzadko. Andrzej Prozorow zamyka się w sowim pokoju i oddaje muzyce, by uciec od romansu żony ze swoim zwierzchnikiem i utraconych marzeń o karierze naukowca, Kułygin też nie protestuje, kiedy jego żona zdradza zainteresowanie innym. Solony staje się prześmiewcą, kpiarzem, choć wewnątrz także cierpi. Nawet jeśli bohaterowie przeżywają głębokie cierpienie nie objawia się ono dramatycznymi czynami czy wyznaniami.