Nazizm a filozofia Fryderyka Nietzschego - jej propagandowe wykorzystanie

Narodowy socjalizm, nazywany skrótowo nazizmem, jest ideologią, która narodziła się w Niemczech w połowie lat 30. XX wieku w odpowiedzi na kryzys ideologiczny, kulturowy i cywilizacyjny, jaki coraz silniej zarysowywał się na całym niemieckojęzycznym obszarze Europy od czasów zakończenia I wojny światowej. Wynikał on z masowego uprzemysłowienia kraju, który przez wieki pozostawał zanurzony w feudalnej, wiejskiej mentalności, co postawiło wielu obywateli w sytuacji zagubienia i niemal rozpaczliwego poszukiwania punktu zaczepienia dla formowania nowego społeczeństwa. Alternatywą stał się dla Niemców skrajny nacjonalizm połączony z koncepcjami tzw. volkizmu jako ideologii przewidującej pewnego rodzaju predestynację określonych narodów do przywództwa nad innymi.

W myśl tejże ideologii cechy konkretnych nacji miała kształtować przyroda, jaka otaczała je u zarania ich dziejów – stąd też pustynny i gorący krajobraz arabskich pustyń, z jakich mieli wywodzić się Żydzi, wydał ludzi słabych, biernych, pozbawionych życiowej energii i niepotrafiących przywiązać się do ziemi. Bujna, zmienna i kolorowa przestrzeń środkowej Europy miała natomiast wykształcić krzepkich, silnych ludzi o jasnych włosach i oczach, które stanowiły zewnętrzną oznakę ich czystości duchowej. Z racji tak pojmowanej naturalnej nierówności rasa aryjska miała więc mieć prawo do czynienia sobie narodu żydowskiego poddanym; ludzie słabi i pozbawieni wartości nie nadawali się bowiem do budowania jakiegokolwiek społeczeństwa, a jedynie do służenia tym, którzy byli do tego zdolni.

Ideologowie nazizmu popierali swoje tezy założeniami filozofii Fryderyka Nietzschego, który m.in. w dziełach „Tako rzecze Zaratustra”, „Poza dobrem i złem” oraz „Z genealogii moralności” przeprowadził rozdział społeczeństwa na szlachetnych, pełnych życiowej energii i mocy twórczej nadludzi oraz dobrotliwych, miernych i niezdolnych do podjęcia żadnych samodzielnych działań niewolników. Jednostki wybitne, z racji własnej wielkości wykraczające poza przeciętną, pozostawały także ponad prawami i ograniczeniami wyznaczonymi z myślą o jednostkach miernych, poszukujących dobra jedynie w bezruchu i stagnacji. Nazistowskim „nadczłowiekiem” obwołano Adolfa Hitlera, którego motłoch bał się i nie potrafił zrozumieć – podobnie, jak wspominanych w dziełach Nietzschego Napoleona Bonaparte czy Aleksandra Wielkiego. Ich czyny, dla współczesnych straszne i budzące grozę, zasłużyły na chwałę dopiero u potomnych. Podobnie bestialska eksterminacja Żydów oraz plany podporządkowania sobie całej Europy miały być według nazistów niezbędnym krokiem ku rozwojowi cywilizacji, do którego podjęcia potrzebna była odwaga i „wola mocy” (pojęcie tytułowe dla ostatniego dzieła Nietzschego) wielkiego męża stanu.

Koncepcje Nietzschego zostały zwulgaryzowane przez nazistowskich ideologów tak, by wpasowały się w kluczowy dla tej ideologii obsesyjny antysemityzm, należy jednak pamiętać, że pruski filozof postrzegał wykreowanego przez siebie utopijnego Nadczłowieka nie tylko jako jednostkę przeznaczoną do sprawowania przywództwa nad słabszymi, nad „niewolnikami”, ale również zobligowaną – z racji swojej wyższości – do bycia człowiekiem bardziej szlachetnym, wspaniałomyślnym i dalece bardziej zdeterminowanym w dążeniu do dobra niż ludzie przeciętni. Ten element systemu filozoficznego Fryderyka Nietzschego został przez ideologów nazistowskich całkowicie pominięty.