„Rota” jako hymn - cechy hymnu na przykładzie „Roty” Marii Konopnickiej

„Rota” Marii Konopnickiej to utwór, który został napisany, aby wyrazić sprzeciw względem germanizacji Polaków w zaborze pruskim. Już dwa lata po jej opublikowaniu Feliks Nowowiejski skomponował do wiersza muzykę, a utwór został publicznie wykonany w celu uczczenia pięćsetnej rocznicy zwycięstwa bitwy pod Grunwaldem. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku „Rota” rywalizowała o miano hymnu narodowego z „Mazurkiem Dąbrowskiego”. Nic dziwnego – utwór Marii Konopnickiej zawiera wiele cech hymnu.

Hymn to pieśń pochwalna o charakterze podniosłym, sławiąca bóstwo, ideę, bohaterów, ojczyznę. Hymnem określa się również pieśni wykonywane przez daną grupę jako wyraz jej jedności. Takim właśnie utworem jest „Rota”. W wierszu przewija się motyw pochwały narodu polskiego. Konopnicka pisze między innymi o „królewskim szczepie Piastowym”, przypominając historię Polski i podkreślając fakt, ze niegdyś nasza ojczyzna była krajem silnym, liczącym się w Europie. Odnajdziemy tu też nawiązanie do zwycięstwa Polaków nad Krzyżakami. Wspomniane są więc te elementy z historii naszego kraju, które dowodzą wielkości Polski, jej siły.

Autorka odwołuje się często do „polskiego ducha”. Mówi o tym, że naród polski będzie bronił swojej tradycji, kultury: „Nie damy pogrześć mowy”, „bronić będziemy ducha”, „duch będzie nam hetmanił” – to tylko niektóre przykłady na to, że Polacy nie poddadzą się germanizacji, ponieważ w obliczu zagrożenia potrafią się zjednoczyć, walczyć o swoją wolność. Właśnie ta jedność, przebijająca niemal z każdego słowa „Roty”, wskazywać może na jej hymniczny charakter. Nie bez znaczenia pozostaje też fakt, że właśnie „Rotę” wykonano podczas obchodów rocznicy zwycięstwa Bitwy pod Grunwaldem. Dowodzi to temu, że Polacy uznali utwór za ważny dla siebie, że identyfikowali się z jego treścią.

Podniosły charakter wiersza budują jednak nie tylko nawiązania do chlubnej historii naszego kraju, ale też użyte wykrzyknienia. Ich funkcją miało być zagrzewanie Polaków do walki, ale przede wszystkim podnoszenie morale narodu polskiego. Nie może ujść naszej uwadze również powtórzenie, jakim zakończona jest każda strofa. Zwrot do Boga o pomoc sprawia, że „Rota” zyskuje jeszcze bardziej podniosły charakter. Słowa „Tak nam dopomóż Bóg!” sugerują też, że Stwórca opowiada się po stronie podmiotu lirycznego, którym w utworze jest „polski naród, polski lud”, jak dowiadujemy się już na początku wiersza.

W wierszu mamy też powiedziane wprost o czci ojczyzny. W trzeciej strofie przeczytać możemy: „W ojczyzny imię i w jej cześć/ Podnosim czoła dumnie”. Te dwa wersy są dowodem na istnienie polskiej dumy narodowej i na to, jak ważna jest dla podmiotu lirycznego ojczyzna. Jest ona największym dobrem, a Polacy działają na jej cześć. Tutaj ojczyzna jest chwalona dosłownie.

„Rota” jest niewątpliwie utworem, który posiada cechy hymnu. Nie ma tu, co prawda, zwrotu do ojczyzny czy narodu, które niewątpliwie są głównymi podmiotami chwalonymi w utworze. Odnajdujemy jednak zwrot do Boga jako Istoty gwarantującej słuszność walki Polaków. Charakter wiersza jest podniosły, opiewający świetność Polaków, ich siłę i wolę walki, jedność w obliczu zagrożenia czy wreszcie gotowość do poświęcenia się w imię wolności własnego kraju.

Dowodem na to, że „Rota” posiada wiele cech hymnu może być także fakt, że uroczyste wykonania tej pieśni możemy usłyszeć podczas obchodów wszelkich uroczystości państwowych: podczas uroczystych zmian warty przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie i w naszych miastach podczas uroczystości 11. listopada czy 3. maja. Oznacza to, że w świadomości Polaków utwór Marii Konopnickiej nadal ma ogromne znaczenie jako pieśń dobrze oddająca polski patriotyzm.