Miron Białoszewski „Pamiętnik z powstania warszawskiego” - motyw domu. Utrata domu jako doświadczenie graniczne - opracowanie

Dom to symbol spokoju i bezpieczeństwa. Miejsce, do którego się wraca po długiej wędrówce, miejsce odpoczynku po trudach życia. Dom kojarzy się z rodziną, matką i ojcem, jest niemal miejscem sakralnym. Dom to w końcu ostoja wartości i zasad mówiących, jak żyć, jak postępować. W „Pamiętniku z powstania warszawskiego” następuje odwrócenie wartości. Już zastała rzeczywistość jest „chora”. Powstanie, wojna pociągają za sobą ofiary. Życie oddają najczęściej młodzi ludzie, którzy nie godzą się na zaistniałą sytuację. Umierają też ci, którzy nie chcą się angażować w walkę, ale znaleźli się w złym miejscu i dopadła ich śmierć. Nigdzie nie jest bezpiecznie.

Dom stracił swój wymiar mityczny. Nie jest już azylem, a wręcz przeciwnie. Stał się miejscem, w którym może spotkać człowieka śmierć. Ludzie opuszczają mieszkania, by zejść do schronów lub piwnic. Mają świadomość, że nie będą mieli do czego wracać, gdyż z ich mieszkań zostaną ruiny.

Opuszczenie domu ma wymiar symboliczny. Po pierwsze zejście do piwnic, czyli pod ziemię, oznacza pewną degradację. Domy, mieszkania w kamienicach znajdowały się na górze. Góra ma wymiar metafizyczny, duchowy. Symbolizuje boskość. Razem z przejściem ludzi do podziemi znika z ich życia dobro i spokój. Im niżej, tym ciemniej. Do piwnic nie dociera światło słoneczne, które rozjaśnia mroki. Schodzenie w dół oznacza swego rodzaju wejście, z jednej strony, do przedsionka piekieł, z drugiej – w kierunku ciemnej strony natury człowieka. Tutaj ujawniają się wszystkie pierwotne instynkty. A podstawowym z nich jest walka o życie.

Ciemność ogarnia nie tylko dusze ludzi, ale też świat. Im głębiej ludzie schodzą do piwnic, tym więcej zła, tym bardziej zagorzała walka na ziemi. Powstańcy walczą coraz zacieklej, lecz mają świadomość zbliżającego się kresu.

Opuszczenie domu pociąga za sobą więcej konsekwencji niż strata dóbr materialnych. Jest to oderwania człowieka od miejsca bezpieczeństwa i spokoju. Pozbawienie go oparcia psychicznego. Człowiek staje się bezdomnym, wykorzeniony.