Piotr Skarga „Kazanie o miłości ku ojczyźnie” - opracowanie kazania

„Kazanie o miłości ku ojczyźnie i o pierwszej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z nieżyczliwości ku Ojczyźnie, czyli kazanie wtóre ze zbioru „Kazań sejmowych” traktuje o sytuacji ojczyzny wszystkich Polaków – Polski. Wstępem do tego kazania są słowa Jezusa Chrystusa: „To wam rozkazuję abyście się społecznie miłowali. Pokój mój daję wam, pokój mój zostawuję wam”.

Słowa kazania rozpoczynają się od parafrazy słów z Księgi Eklezjastesa, które podkreślają dobitnie, że oto na świecie nie ma żadnej rzeczy, która byłaby stałą, nieprzemijalną. Rzeczypospolitą zaś trawią choroby, które trudno wytępić bez pożądanego zaangażowania. Bo żeby matka-ojczyzna wyzdrowiała potrzeba jej odpowiedniego lekarza, który by ją wyleczył. Tymi chorobami są: „nieżyczliwość ludzka ku Rzeczypospolitej i chciwość domowego łakomstwa. Druga – niezgody i roztyrki sąsiedzkie. Trzecia – naruszenie religii katolickiej i przysada heretyckiej zarazy. Czwarta – dostojności królewskiej i władzej osłabienie. Piąte – prawa niesprawiedliwe. Szósta – grzechy i złości jawne, które się przeciw Panu Bogu podniosły i pomsty od niego wołają”.

Piotr Skarga w swoim kazaniu podkreśla, że tylko na bazie miłości można zbudować coś dobrego. Podstawą jednak muszą być wartości takie miłość i dobroć. Niezgoda rujnuje wszystko, jeżeli nie ma ogólnej solidarności, wszelkie działania mogą być próżne, daremne. Im większa jest zgoda, im więcej jest zgodnych ze sobą ludzi, tym lepiej. Zgoda jest podstawą wszystkich planów. Do kazania Piotr Skarga wprowadza egzemplum – przykład z Biblii, który ma stać się przykładem dla wszystkich ludzi. Nakazem zaś głównym, jaki kaznodzieja powtarza jest nakaz miłowania ojczyzny. Jeżeli kocha się ojczyznę, nie zrobi się przeciwko niej nic złego.

Rzeczypospolita to „Jeruzalem nasze” – to największa świętość, jaką ma każdy obywatel. Dzięki swoim poczynaniom powinien ją chronić przed złem, bo ona ofiarowuje nam wszystko, co może – wychowała człowieka, urodziła go i chroniła jak własna matka. Teraz, jako obywatele, sami powinniśmy zatroszczyć się o jej losy. Następuje również w kazaniu obrona majestatu króla. Skarga był nadwornym kaznodzieją króla Zygmunta III Wazy. Opowiadał się on po stronie króla w kwestii ukrócenia władzy i samowoli szlachty, dlatego też w bardzo pozytywny sposób wypowiada się o państwach, które mają królów, bo to błogosławieństwo mieć króla: „Biada narodom, którym Pan Bóg króle i pany pobrał abo królestwa ich porozdzielał”.

Skarga nakazuje, aby cieszyć się tym, co daje hojna ojczyzna. Należy radować się z pokoju, używać go dla dobra matki. Kaznodzieja odwołuje się także do motywu ojczyzny-okrętu. Rzeczypospolita jest właśnie takim tonącym okrętem, którego każdy powinien ratować, chociażby sam tonął. Trzeba zostawić za sobą wszystko, wszystkie rzeczy materialne i niematerialne i natychmiast wyruszyć na pomoc tonącej ojczyźnie. Okręt tonący nie może uratować siebie sam, potrzebuje pomocy. Nie można żałować niczego dla obrony ojczyzny – nawet własnego życia.

Wielką przeszkodą we właściwym działaniu ojczyzny są ludzie, którzy za służbę ojczyźnie spodziewają się jakichś osobistych profitów, korzyści. Tych ludzi jest wielu i jest to plaga, którą powinno się zwalczać. Brak cnotliwych ludzi, którzy z własnej woli pomogli biednej, strapionej ojczyźnie. Na sam koniec kazania Piotr Skarga odwołuje się jeszcze raz do najważniejszych boskich przykazań o potrzebie miłości, bo to dzięki niej i na niej można zbudować cokolwiek prawego, dobrego i słusznego. Czynienie dobra w sprawie ojczyzny jest tak naprawdę czynieniem dobra we własnej służbie. Jeżeli ojczyzna jest szczęśliwy, to i obywatel będzie szczęśliwy. Szczęście ojczyzny zależy od szczęścia obywatela, ale i szczęście obywatela zależy od szczęścia ojczyzny.