Franciszek Karpiński „Laura i Filon” - interpretacja i analiza sielanki

Utwór „Laura i Filon” Franciszka Karpińskiego to przykład typowej oświeceniowej sielanki. Wpisuje się ona w nurt sentymentalizmu, o czym świadczy przede wszystkim tematyka utworu – miłość.

Wiersz zbudowany jest z czterdziestu dziewięciu strof, z których każda ma 4 wersy. Dodatkowo każdy wers jest wewnętrznie podzielony. Zastosowane zostały rymy żeńskie. Wszystko to sprawia, że utwór stał się melodyjny – do dziś jest wykonywany m.in. przez zespół Mazowsze w formie pieśni.

W sielance przedstawiono historię nocnej, tajemnej schadzki dwojga ludzi. Ich imiona – Laura i Filon są konwencjonalne, typowe dla tego nurtu w literaturze. Na początku utworu poznajemy Laurę, która szykuje się do spotkania. Przygotowała nawet kosz malin i wieniec. Po przybyciu pod umówiony jawor odkrywa, że nie ma tam Filona. Wtedy zaczyna się wewnętrzny monolog bohaterki. Jej uczucia wahają się od zmartwienia, troski o swojego kochanka, po zazdrość, bo bohaterka widziała go z Doryną.

W końcu złość na Filona i pewność, że Laura została zdradzona zwyciężają i dziewczyna niszczy przyniesione na schadzkę rzeczy. W tym momencie okazuje się, że Filon na spotkanie przybył, ale chciał sprawdzić reakcję Laury, więc się schował. Następują przeprosiny, wybaczenie i już do końca nocy czas ubiega parze na wzajemnych wyznaniach miłosnych.

O przebiegu zdarzeń dowiadujemy się z wypowiedzi obojga kochanków. Właściwie tylko jedna strofa ma charakter narracyjny, reszta utworu została skonstruowana na zasadzie dialogu – naprzemiennych wypowiedzi dwójki bohaterów. Dzięki temu mamy do czynienia z większym dramatyzmem historii.

Z perspektywy bohaterów oglądamy też miłość – główny temat utworu – która zmienia się w zależności od nastroju osoby o niej mówiącej. Z początku Laura mówi: „Prowadź mię teraz, miłości śmiała! Gdybyś mi skrzydła przypięła!”. Uczucie dodaje jej siły, odwagi, bo przecież schadzka odbywa się w tajemnicy.

W dalszych częściach miłość nazwana będzie „szaloną”, potem „fałszywą”, by na końcu przybrać charakter bardziej zmysłowy, erotyczny. Takie różne spojrzenia na to uczucie pokazują, jak bardzo jest ono gwałtowne, jak potężną ma moc. W finale utworu miłość zwycięża, ale przecież w trakcie tej jednej nocy towarzyszy jej tyle zmian nastroju, tyle różnych emocji. Można powiedzieć, że nie sama miłość, ale jej złożoność jest podstawowym tematem utworu.

Nie sposób nie zwrócić uwagi na cechy typowe dla sielanek i nurtu sentymentalnego. Była już mowa o konwencjonalnych imionach bohaterów. Zwrócić też trzeba uwagę na to, że imiona bohaterów są typowe raczej dla warstw wyższych niż dla pasterzy, za których w tym utworze uchodzą bohaterowie. Posługują się oni też językiem zbyt wyszukanym, by mógł on uchodzić za typowy dla pasterzy. Trzeba jednak zdać sobie sprawę z tego, że w oświeceniu panowała wśród arystokracji moda na tworzenie stylizowanych ogrodów, aranżowanie scenek pasterskich.

Sielankowe jest też otoczenie. Autor wprowadził typowe dla sentymentalizmu motywy księżyca, wianka, kosza malin, psów, jaworu. Mają one podkreślać ludowy charakter całej sytuacji.

„Laura i Filon” to historia wciąż aktualna, choć już dawno zmieniły się konwencje twórcze. Motyw potajemnej schadzki pod jaworem, wybuchu zazdrości, a potem przeprosin i przebaczenia były i nadal są wykorzystywane przez wielu twórców, żeby wspomnieć choćby tylko Marię Pawlikowską–Jasnorzewską z jej utworem o tym samym, co sielanka Karpińskiego, tytule.

Fenomen tego utworu polega na trafnym i wciąż aktualnym ujęciu tematu. Zmieniają się scenerie, bohaterowie, czasy i obyczaje, ale miłość i towarzyszące jej cierpienia, rozterki, wybuchy zazdrości i szczęścia są nadal te same. A Karpiński bardzo trafnie przedstawił je w swoim wierszu.