Grupa społeczna otwarta i zamknięta - definicja, cechy, przykłady

Grupa społeczna jest zbiorem ludzi (co najmniej trzech osób), który dzieli wspólne wartości i normy postępowania, i który działa mając na uwadze realizację określonego celu. Celem grupy zwykle jest zaspokojenie potrzeb członków. Grupa jest strukturą hierarchiczną, względnie długotrwałą, w której wykształciły się rozmaite interakcje społeczne – każdy członek pełni określone, przypisane mu role.
 
Wśród licznych podziałów grup społecznych wyróżniamy podział ze względu na kryterium członkostwa: grupy otwarte i zamknięte.

Grupy zamknięte, inaczej mówiąc ekskluzywne, to grupy, w których członkostwo jest ograniczone licznymi wymogami, dopiero ich spełnienie umożliwia przyłączenie się do niej. Wspomniane wymogi to zwykle rygorystyczne kryteria dotyczące np. urodzenia, statusu majątkowego, czy wykonywania określonego zawodu, które bardzo trudno jest ominąć. Do niektórych grup zamkniętych człowiek może przynależeć w pewien sposób automatycznie – poprzez urodzenie.

Przykładami grup zamkniętych są np. związki rodów arystokratycznych, kluby przedsiębiorców. Dobrą ilustracją dużego stopnia zamknięcia grupy społecznej są słynne stowarzyszenia masońskie, w których członkostwo było uzależnione od m.in. wprowadzenia przez określoną liczbę znajomych członków i przejście kilku bardzo ważnych etapów przygotowawczych.

Należy wspomnieć, że niekiedy prócz grup ekskluzywnych wyróżnia się ich złagodzoną wersję – czyli grupy ograniczone. W przypadku tych grup występują pewne ograniczenia członkostwa, nie są one jednak tak rygorystyczne jak w przypadku grup ekskluzywnych. Ograniczenia dotyczą zwykle wieku lub zawodu potencjalnych członków – np. związek młodzieży, związek emerytów, kluby artystów.
 
Grupy otwarte (inkluzywne) to natomiast grupy, w których członkostwo jest możliwe dla wszystkich chętnych. O przynależności do grupy decyduje więc przede wszystkich wola każdej poszczególnej jednostki. Przykładami takich grup mogą być osiedlowe kluby zainteresowań, czy też kościelne grupy modlitewne.
 
Cecha otwartości lub ekskluzywności danej grupy zależna jest od celów, jakie stawia sobie grupa i jej przywódcy. Jeśli dla odniesienia sukcesu ważne jest, by członkowie wywodzili się z określonych środowisk, byli kompetentni lub po prostu homogeniczni, wtedy grupa będzie potrzebowała liczne kryteria filtracji potencjalnych członków. Dla grup, których cel jest bardziej ukierunkowany np. na rozrywkę, czy realizowanie pasji – potrzeba ujednolicenia wartości, poglądów, czy statusu społecznego członków będzie mniejsza.