Ludobójstwo - definicja, opis, przykłady

Ludobójstwo – termin międzynarodowy, którego pomysłodawcą był w 1944 r. polski prawnik R. Lemkin. Oznacza celowe, masowe zabijanie lub eksterminację ludzi za pomocą różnych metod, powodowane przynależnością tych osób do narodu, grupy etnicznej, religii czy rasy. Jest zbrodnią przeciwko ludzkości. 

Po raz pierwszy terminu ludobójstwo użyto w prawie w związku z zakończeniem II wojny światowej, w roku 1945, w akcie oskarżenia podczas sądzenia zbrodniarzy Wojennych III Rzeszy przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze. W tym wypadku sformułowano je jako „eksterminację rasowych i narodowych grup ludności cywilnej pewnych okupowanych terenów w celu zniszczenia określonych ras oraz warstw, narodów i ludów, grup rasowych i religijnych, a w szczególności Żydów, Polaków, Cyganów i innych”.

Wkrótce, 11 grudnia 1946 r. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych uznało ludobójstwo za przestępstwo międzynarodowe, potępiane przez cały cywilizowany świat. Po kilku latach jednomyślnie uchwalono konwencję „W sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa” (1951 r.), którą podpisało do dzisiaj 127 państw. Mówi ona, iż ludobójstwem jest „każdy czyn dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub w części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych jako takich:

a) zabójstwo członków grupy,

b) spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy,

c) rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego,

d) stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy,

e) przymusowe przekazywanie dzieci członków grupy do innej grupy”. 

Ludobójstwem nazywa się zbrodnie popełnione zarówno w czasie wojny, jak i w czasie pokoju. Oskarżenie o ludobójstwo dotyczy zmowy w celu jego popełnienia, popełnienia go, podżegania do niego, usiłowania i współudziału. Winni karani są bez względu na sprawowane funkcje państwowe. Sądzi się ich przed sądami państwa, na terenie którego zbrodnię popełniono lub przez międzynarodowy trybunał karny (jeśli państwo jest sygnatariuszem konwencji). 

Zbrodnie ludobójstwa nie ulegają przedawnieniu (konwencja „o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości”, 1968 r., przyjęta z inicjatywy Polski). W latach 90-tych ludobójstwo zaliczono do zbrodni przeciwko pokojowi i bezpieczeństwu ludzkości. Obecnie, na mocy decyzji podjętej przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, sprawcy ludobójstwa podlegają specjalnie powoływanym międzynarodowym trybunałom karnym, a także (za zbrodnie popełnione od lipca 2002 r.) – Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu w Hadze. 

Zbrodni ludobójstwa dokonywano na długo przed tym niż zaczęto ją w ten sposób określać i karnie sądzić (np. brutalna kolonizacja obu Ameryk). W XX w. ludobójstwem były m.in. rzeź Ormian w czasie I wojny światowej, więzienia Gułagu, Wielki Głód na Ukrainie, nazistowskie obozy niemieckie III Rzeszy i Holocaust, rzeź wołyńska, zbrodnie Czerwonych Khmerów w Kambodży, masakra w Rwandzie w 1994 r. czy masakra w Srebrenicy w 1995 r.