Ład wersalski - definicja, opis

Ład wersalski - ład międzynarodowy, układ sił w Europie, powstały po zakończeniu I wojny światowej, w wyniku podpisania traktatów pokojowych w Wersalu. Jego celem było stworzenie takiego ładu, który usankcjonuje nowy porządek międzynarodowy, międzypaństwowy. 

Główny traktat pokojowy przywódcy 27 państw podpisali w podparyskim Wersalu 28 czerwca 1919 r. Celem zwycięskich państw było zagwarantowanie trwałego pokoju i zdecydowanie o losie przegranych. Pierwszoplanowymi graczami były Francja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone i to one miały najwięcej do powiedzenia. Państwa pokonane, czyli Niemcy, Austro-Węgry, Turcja i Bułgaria, nie zostały dopuszczone do obrad. Udziału nie brała też ogarnięta bolszewizmem Rosja. 

Ustalony wówczas ład od początku zdawał się być oparty na chwiejnym porozumieniu. Odmienne dążenia poszczególnych krajów nie rokowały trwałości uzgodnionych postanowień. Własne interesy polityczne miały jak zwykle Francja i Wielka Brytania, Sąsiadująca z Niemcami Francja, była rzeczniczką jak największego ich osłabienia. Równocześnie, przeczuwając zagrożenie ze strony potężnej Rosji, szukała sojuszników na Wschodzie, w Polsce i Czechosłowacji. Tymczasem Anglicy, w których interesie leżało powstrzymanie zbytniego wzrostu znaczenia Francji - nie popierali większego niż konieczne obciążenia Niemiec. Poza tym, czerpali spore zyski z e współpracy gospodarczej z Niemcami. 

Swoje postulaty, wyłożone w tzw. 14 punktach, chciały zgłaszały także Stany Zjednoczone., domagając się zwłaszcza zagwarantowania prawa narodów do samostanowienia.

W wyniku podpisanych traktatów, Niemcy straciły ok. 6,5 mln ludności oraz 70,5 tys. km² terytorium - Alzację i Lotaryngię (na rzecz Francji), okręg Eupen i malmedy (na rzecz Belgii), Kraik Hulczyński (na rzecz Czechosłowacji) oraz Wielkopolskę i Pomorze na rzecz Polski. Utworzone zostało także Wolne Miasto Gdańsk. Międzynarodowej kontroli poddano okręg Saary i Kłajpedę, zaś na terenie Górnego Śląska, Szlezwiku, Warmii i Mazur przeprowadzone miały być plebiscyty. Postanowiono także o podziale niemieckich kolonii, nad którymi czuwać miała nowopowstała Liga Narodów. Ponadto, zdecydowano również o demilitaryzacji strefy nadreńskiej, nakazano zredukowanie niemieckiej armii do 100 tys. żołnierzy i oficerów, zlikwidowano przemysł zbrojeniowy i nakazano zniszczyć fortyfikacje wzniesione na zachodniej granicy. Jedną z najcięższych sankcji były odszkodowania wojenne: do 1951 r. Niemcy miały wypłacić 132 mld marek w złocie.

Podczas konferencji w Wersalu podpisano także osobne traktaty z Austrią, Bułgarią, Węgrami i Turcją, które również poniosły straty terytorialne. 

Nowy porządek w Europie miał zapewnić prawa mniejszościom narodowym. Powołano Ligę Narodów, międzynarodową organizację mającą stać na straży pokojowego współistnienia narodów i nie dopuścić w przyszłości do wybuchu nowych konfliktów. 

Niestety, mimo, iż stworzone zostały pewne struktury i obyczaje współpracy między narodami, ani Liga ani zawarte porozumienia nie zapewniły trwałego porządku. System wersalski napotkał opór już u początków swego istnienia: państwa powstałe po rozpadzie imperiów nie potrafiły przezwyciężyć wewnętrznych podziałów, a państwa zwycięskie troszczyły się o własne interesy i zagwarantowanie sobie korzystnej strefy wpływów. Z porażką nie pogodzili się też Niemcy, usilnie dążący do rewizji wersalskich ustaleń (rewizjonizm). 

Wkrótce, Stany Zjednoczone, których zainteresowanie sytuacją międzynarodową było niejako gwarantem bezpieczeństwa, zaczęły się izolować od Europy. Fiasko ładu wersalskiego potwierdziło powstanie systemów totalitarnych w ZSRR, Niemczech czy faszyzmu we Włoszech.