Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - opis, komentarz

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (ang. International Covenant on Civil and Political Rights) - jednogłośnie uchwalony podczas konferencji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku 16 grudnia 1966 r. Ratyfikowano go w marcu 1976 r. Dotychczas, Pakt ratyfikowało 166 państw; Polska uczyniła to w 1977 r. Jest to akt o wiążącej mocy prawnomiędzynarodowej. Stanowi rozwinięcie Powszechnej deklaracji praw człowieka. 

Tekst Paktu składa się z pięciu części.

W Części I, nadaje wszystkim narodom prawo do samostanowienia, które pozwala im swobodnie określać status polityczny i dowolnie rozporządzać rozwojem gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Każdy naród może rozporządzać też swoimi bogactwami naturalnymi i nigdy, w żadnym wypadku, nie wolno pozbawiać go jego własnych środków egzystencji. Wszystkie Państwa-Strony, które podpisały Pakt, mają popierać i szanować prawo samostanowienia. 

W Części II, zobowiązano Państwa-Strony do przestrzegania Paktu i zapewnienia gwarancji zeń wynikających wszystkim osobom przebywającym na ich terytorium, bez względu na różnicę rasy, płci, języka, religii, sytuację majątkową, okoliczności itd. W razie konieczności zapewnienia praw wynikających z Paktu na terytorium poszczególnych państw - Strony zobowiązano mają podjąć odpowiednie kroki prawne. Prawa obywatelskie i polityczne, które gwarantuje Pakt mają być jednakowe dla wszystkich mężczyzn i kobiet. W szczególnych sytuacjach, podczas wyjątkowego niebezpieczeństwa, Państwa-Strony mogą na jakiś czas zawiesić stosowanie niektórych praw Paktu, ale nigdy nie może to prowadzić do przejawów dyskryminacji i musi odpowiadać zaistniałej sytuacji. 

W Części III, mowa jest o podstawowych prawach obywatelskich i politycznych, jakie wynikają z Paktu: prawie do życia, prawie do ubiegania się o ułaskawienie czy amnestię. Zabrania tortur i poniżającego traktowania, niewolnictwa, handlu niewolnikami i pracy przymusowej. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa cokolwiek Państwa, bsobistego, nie wolno nikogo samowolnie aresztować i pozbawić wolności bez uzasadnienia. Każdy człowiek legalnie przebywający na terytorium jakiegokolwiek Państwa, będzie miał prawo do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania. Wszyscy ludzie są równi wobec prawa i mają prawo do sprawiedliwego procesu sądowego, mają prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania, do wypowiedzi, zrzeszania się, ochrony praw mniejszości i uczestniczenia w życiu publicznym. Zakazana jest ingerencja w życie prywatne, propaganda wojny oraz szerzenie nienawiści rasowej lub religijnej. 

Część IV Paktu, mówi o powołaniu do życia nowej jednostki: Komitetu Praw Człowieka. Nadzoruje on realizację postanowień Paktu przez państwa członkowskie, te zaś, przedkładają okresowe raporty dotyczące wprowadzenia go w życie, i - jeśli recenzje okażą się przychylne - Komitet udziela rekomendacji. W pewnych sytuacjach państwa mogą również poinformować Komitet o nieprzestrzeganiu postanowień Paktu przez inne kraje.

Część V zawiera jedynie postanowienia końcowe. Istotnym elementem związanym z Paktem są dwa dołączone doń Protokoły. Pierwszy Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, uchwalony 6 grudnia 1966 r., stwarza możliwość wnoszenia indywidualnych skarg do Komitetu Praw Człowieka w sprawie nieprzestrzegania przez któreś z państw praw zawartych w Pakcie. Skargi mogą składać obywatele Państw-Stron, po czym Komitet rozpatruje je na zamkniętych posiedzeniach, nie ujawniając dokumentacji. Do publicznej wiadomości podaje się tylko opinie Komitetu dotyczące skarg. 

Drugi Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, uchwalony 15 grudnia 1989 r., dotyczy zniesienia kary śmierci. Wszedł w życie 1991 r. Jego realizację nadzoruje Komitet. Polska podpisała Drugi Protokół w w000 roku, ale póki co, nie ratyfikowała go.