Ludobójstwo w Srebrenicy - przebieg, przyczyny, skutki

Srebrenica – niewielkie miasto we wschodniej Bośni, należące do autonomicznej bośniackiej Republiki Serbskiej. Niegdyś, było muzułmańską enklawą, podczas wojny domowej w Bośni i Hercegowinie w latach 1992–1995, na mocy Rezolucji Rady Bezpieczeństwa, stało się „strefą bezpieczeństwa” nadzorowaną przez ONZ. W lipcu 1995 r. miała tam miejsce masakra ludności cywilnej, będąca jednym z największych ludobójstw od czasu zakończenia II wojny światowej. 

Od początku 1995 r. w pobliżu Srebrenicy stacjonował holenderski batalion ONZ, mający ochraniać „strefę bezpieczeństwa”, którą oddziały armii Bośni i Hercegowiny traktowały jako bazę ataków na serbską ludność. Wkrótce, Serbowie odcięli teren wokół Srebrenicy od dostaw zaopatrzeniowych i pomocy humanitarnej, a początkiem lipca – rozpoczęli ostrzał. W potrzasku znalazło się ok. 20 tys. cywili i jedynie 5–6 tys. udało się zbiec do pobliskiego Potocari, gdzie stacjonowali holenderscy żołnierze. Ci jednak nie podjęli żadnych działań, by powstrzymać ataki. 9 lipca 1995 r. miasto poddało się. Serbowie pojmali muzułmańskich obrońców oraz 30 żołnierzy ONZ. Dopiero 11 lipca ONZ zainterweniowało: serbskie pozycje zostały zbombardowane przez samoloty NATO, ale Serbowie zagrozili zabiciem jeńców i – dalsze działania zawieszono. Tego samego dnia Serbowie na czele z gen. Ratko Mladićem wkroczyli do Potocari i zażądali kapitulacji. Złożyli też ONZ propozycję, by zorganizowała ewakuację ok. 20 tys. cywilów, lecz nazajutrz, 12 lipca, ONZ odmówiła. 

Wobec tego, gen. Mladić rozkazał oddzielić mężczyzn w wieku 12–77 lat, a kobiety i dzieci wywieźć z Potocari autobusami. Jednocześnie, Serbowie zmasakrowali setki próbujących samodzielnie zbiec muzułmanów. 13 lipca, z powodu kończących się zapasów żywności, holenderscy żołnierze ONZ nakazali pozostałym muzułmanom opuszczenie obozu, obiecując przeprowadzić bezpieczną ewakuację. Lecz na zewnątrz, już czekali na nich Serbowie. Wiele osób rozstrzelali, a ok. tysiąc osób, które schroniły się w pobliskich magazynach – zabili, obrzucając magazyny granatami. Kolejne dni przyniosły następne ofiary: rozstrzelano więźniów ewakuowanych z Bratunatc i tych, których przetrzymywano w szkole w Petkovci, w sumie ponad 1000 mężczyzn. Rannych natychmiast dobijano. Kolejnych ok. 1000 więźniów, głównie chłopców i starców, zastrzelono strzałami w tył głowy w Grbavcy. 

Jeńcy transportowani z Bratunatc, zostali dowiezieni autobusami na farmę Braniewo i tam rozstrzelani; podobnie postąpiono z więźniami zapędzonymi do miejskiego domu kultury. Egzekucje w okolicznych górach trwały jeszcze kilka tygodni. Holenderskim żołnierzom pozwolono opuścić Potocari.

Do dnia 16 lipca 1995 r. Serbowie zamordowali ponad 8 tys. bośniackich muzułmanów. Wkrótce po tych tragicznych wydarzeniach, specjalny wysłannik ONZ Tadeusz Mazowiecki, demonstracyjnie zrezygnował ze swojej funkcji, dowodząc, że wszystkie strony konfliktu dopuściły się złamania praw człowieka. Rozpoczęło się szukanie sprawców. 

O zbrodnię ludobójstwa oskarżono prezydenta Radovana Karadzića, który po ustąpieniu z funkcji w 1996 r., od 1997 r. poszukiwany był przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii w Hadze. Został aresztowany w podmiejskim autobusie w okolicy Belgradu, po czym trafił do więzienia w Hadze. Jego proces rozpoczął się 31 lipca 2008 r. i trwa nadal. Postawiono mu 11 zarzutów, w tym ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, morderstwa, deportacje, ataki na ludność cywilną, terror, branie zakładników i masakrę w Srebrenicy. 

Podobne zarzuty postawiono też serbskiemu przywódcy politycznemu i byłemu prezydentowi – Slobodanowi Milosevićowi. Aresztowany, jeszcze przed wydaniem wyroku, zmarł w haskim więzieniu 11 marca 2006 r. 

Głównym oskarżonym jest jednak gen. Ratko Mladić, który zaplanował masakrę. Ścigał go Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii. Ciążą na nim zarzuty oblężenia Sarajewa, ludobójstwa w Srebrenicy, tortur, napaści i gwałtów, nieludzkiego traktowania cywilów, deportacji, grabieży i niszczenia miejsc kultu. Został aresztowany 26 maja 2011 roku.

W 2007 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości uznał masakrę w Srebrenicy za ludobójstwo. Całkowita liczba ofiar to ok. 8100 osób. Identyfikacja szczątków jeszcze się nie zakończyła. 

Konflikty na tle etnicznym i religijnym w tym regionie są bardzo złożone i trudno je jednoznacznie zinterpretować.