Rządy prawa - definicja, opracowanie. Cechy rządów prawa

Rządy prawa to pojęcie z zakresu teorii prawa, przedstawiają one zasady funkcjonowania państwa i jego prawne unormowanie. Rządy prawa wywodzą się z liberalnej koncepcji władzy i funkcjonowania państwa. Rządy prawa oznaczają, że życie społeczne podporządkowane jest zasadom prawa i normom prawnym. Twórcą takiej koncepcji był Monteskiusz, a koncepcję tę rozwijali inni myśliciele: John Locke, Thomas Hobbes itd.

Rządy prawa oznaczają, że w sferze życia społecznego, władza publiczna sprawuje kontrolę nad wszystkimi niegodziwościami i niesprawiedliwościami, jakie mają miejsce. Prawo musi stać na straży porządku, musi być przestrzegana zasada ładu i pokoju. Władza publiczna opiera się na zbiorze praw i reguł, których zastosowanie pozwala na swobodne i spokojne życie państwa oraz społeczności tegoż państwa. Koncepcja rządów prawa opiera się przede wszystkim na kilku ważnych elementach, m.in. gwarantuje obronę obywatela przed sądem, gwarantuje niezawisłość prawa oraz działa w granicach prawa. 

Rządy prawa mimo swojego szerokiego zakresu kojarzone są zazwyczaj z koncepcją liberalną, której początki można znaleźć w myśli Johna Locke’a. Władza publiczna wykorzystuje prawo do sprawnego i sprawiedliwego zarządzania społeczeństwem, gdzie każdy obywatel będzie miał takie same prawa do użytkowania dóbr państwowych. Dostęp do usług prawa gwarantują rządy prawa, a praworządność jest cechą, która winna odznaczać wszystkie państwa o charakterze demokratycznym. Rządy prawa we władzy publicznej cechują się przede wszystkim tym, że regulują i normują procesy społeczno-gospodarcze oraz rozwiązują napięte konflikty i sprzeczności interesów. Rządy prawa stanowią gwarant i ostoję porządku, który chroni obywateli przez nadużyciami ze strony państwa czy innych organów administracyjnych. Rządy prawa normują bezpieczeństwo obywateli i państwa, to wypracowany konsensus pomiędzy społeczeństwem a państwem, gdzie żadna ze stron nie unika odpowiedzialności. 

Rządy prawa opierają się na Monteskiuszowskim trójpodziale władzy – ustawodawcza, wykonawczą i sądowniczą. Każda z nich ma swoje zadania i każda z nich ma obowiązki wobec społeczeństwa. 

Rządy prawa dają możliwość ubiegania się obywateli o sprawiedliwość i równość. Obywatele na drodze sądowej mogą dochodzić i rościć swoich praw. Koncepcja Johna Locke’a zawierała myśl, że rządy prawa nie mogą być rządami siły. Prawo musi być więc uznane przez społeczeństwo, które musi przyjąć je z aprobatą i entuzjazmem. Dostęp do prawa musi mieć każdy obywatel i prawo musi być stanowione przez wszystkich obywateli. Zgodnie z demokratycznym ujęciem rządy prawa we władzy publicznej oznaczają, że społeczeństwo ma bezpośredni wpływ na wybór rządu i całokształtu ustroju oraz prawa wynikającego z tego ustroju. Kontynuatorem rządów prawa był John Stuart Mill, który zgodnie z koncepcją liberalną również promował ideę wolności i demokracji w świetle praworządności. Rządy prawa we władzy publicznej charakteryzują się tym, że prawo działa na wszystkich szczeblach administracji, nie ma możliwości jego egzekwowania bez prawnych restrykcji. Wszystko to ma zapewnić państwu sprawną działalność na wzór idealnego czasomierza.