ZSRR - Prezydent ZSRR - funkcje, zadania, usprawnienia

Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich był państwem, w którym najwyższą władzę formalnie sprawowała Rada Najwyższa ZSRR (dwuizbowy parlament) z przewodniczącym prezydium Rady Najwyższej na czele. Rzeczywistą władzę w Związku Radzieckim miało jednak kierownictwo Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, czyli tzw. Komitet Centralny, ze szczególnym naciskiem na tzw. Politbiuro czyli Biuro Polityczne. Przywódca Komitetu Centralnego sprawował najczęściej całkowitą władzę w państwie – skupiał w swych rękach władzę prawie absolutną.

W związku z przemianami lat 1989-90 i szybkim zmniejszaniu się wpływów Związku Radzieckiego, w 1990 r. w Związku Radzieckim wprowadzono stanowisko prezydenta, które zajął dotychczasowy Sekretarz Generalny Komitetu Centralnego – Michaił Gorbaczow. Był on pierwszym i jedynym prezydentem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, ustąpił z urzędu prezydenta już po rozpadzie Związku Radzieckiego, w grudniu 1991 r. W pierwszych wolnych i powszechnych wyborach prezydenckich w Rosji zwyciężył Borys Jelcyn – został on jednak prezydentem nie Związku Radzieckiego, ale Federacji Rosyjskiej.

Główną działalnością Gorbaczowa na stanowisku prezydenta ZSRR było podejmowanie prób przeciwdziałania rozpadowi Związku. W czasie prezydentury Gorbaczowa miał miejsce zamach stanu (sierpień 1991 r.), którego celem było zahamowanie reform i tendencji odśrodkowych poszczególnych republik radzieckich. W czasie zamachu Gorbaczow został na pewien  czas odsunięty od władzy w państwie, którą przejął wiceprezydent ZSRR – Giennadij Janajew.

Urząd prezydenta ZSRR wprowadzono wraz zmianami w obowiązującej wówczas Konstytucji ZSRR z 1977 r., jako próbę zdefiniowania kompetencji dotychczasowego Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego.

Prezydent miał być wybierany na pięcioletnią kadencję przy możliwej jednej reelekcji. Główne kompetencje prezydenta ZSRR to: mianowanie i odwoływanie na wniosek i za zgodą Rady Najwyższej Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych ministrów oraz sprawowanie kontroli nad bieżącą pracą rządu, podpisywanie umów międzynarodowych, reprezentowanie kraju, sprawowanie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi. Co więcej, prezydent ZSRR mógł także wydawać dekrety i rozporządzenia, a także zawieszać działanie aktów niższego szczebla, jeśli okazywały się sprzeczne z prawodawstwem centralnym.

Inną ważną (i wyłączną) kompetencją prezydenta ZSRR było wprowadzanie stanu wyjątkowego i wojennego.