Zygmunt III Waza - panowanie, biografia, dokonania

Wstąpienie na tron Zygmunta III Wazy odbywało się w bardzo burzliwy i kontrowersyjny sposób. W efekcie bowiem konfliktu między hetmanem Janem Zamoyskim i rodem Zborowskich doszło do utworzenia dwóch opozycyjnych obozów. Większość sprzyjała jednak temu pierwszemu i 19 sierpnia 1587 roku na tron wybrano 21 letniego królewicza Zygmunta, syna Jana III Wazy oraz Katarzyny Jagiellonki, wnuka Gustawa I Wazy.

Koronacja młodego władcy odbyła się 27 grudnia tego samego roku, a aktu tego dokonał arcybiskup Stanisław Karnkowski. W styczniu roku następnego zwycięstwo Jana Zamoyskiego pod Krakowem nad wojskami Maksymiliana III Habsburga ostatecznie zamknęło kwestię elekcji.

Sam Zygmunt, przywiązany znacznie mocniej do rodzinnej Szwecji, niechętnie przyjmował polską koronę. Bardzo szybko zraził również swego sojusznika Jana Zamoyskiego, który przeszedł do obozu opozycyjnego względem monarchy. Hetman nie chciał zaakceptować orientacji prohabsburskiej, która wiązała Polskę z europejskim obozem katolickim oraz ściągało na kraj widmo konfliktu z Turcją.
Okres panowania Zygmunta III Wazy to okres niezwykle niespokojny, zarówno w polityce wewnętrznej jak i zewnętrznej. Król walczył na wielu frontach i ze zmiennym skutkiem.

Pod koniec wieku XVI po raz pierwszy światło dzienne wydobyta została kwestia kozacka. Choć powstania dowodzone przez Kosińskiego i Nalewajkę, były szybko i krwawo tłumione przez Polskie armie magnackie to problem ulegał zaognieniu i powodował obniżenie prestiżu państwa.

Na wieść o śmierci swojego ojca, Zygmunt III, w roku 1592 przybył do Szwecji, gdzie koronował się na króla. Oznaczało to powstanie polsko-szwedzkiej unii personalnej. Jednak już siedem lat później siły protestanckie pod wodzą księcia Karola Supermańskiego, wykorzystując zwycięstwo nad armią Zygmunta pod Linkoping, ogłosiły jego detronizację. W akcie rewanżu Waza inkorporował do Polski Estonię, co doprowadziło do wojny Polski ze Szwecją, która trwać miała z przerwami od roku 1601 do 1629.  Pomimo pierwszych, niezwykle spektakularnych zwycięstw Polaków (pod Kircholmem, Białym Kamieniem) ostatecznie, na mocy rozejmu w Altmarku, większa część Inflant znalazła się pod panowaniem szwedzkim.

Polski król, wbrew radom doradców, zaangażował się również w wojnę z Rosją organizując tzw. dymitriady. Polakom, pod wodzą Żółkiewskiego udało się zająć Moskwę, lecz dominacji tej nie udało się utrzymać. W roku 1619 siły polskie zostały wyparte i zawarty został sojusz w Dywilinie.
Powodem wojny z Turcją byłą natomiast zajęta w roku 1595 przez hetmana Zamoyskiego Mołdawia. Ten etap wojen z Turcją nie był dla Polski szczęśliwy. Siły hetmana Żółkiewskiego poniosły ogromne straty pod Cecora w roku 1620 (śmierć Żółkiewskiego), twierdze Chocim uratowano wielkimi nakładami sił (śmierć hetmana Chodkiewicza).

Po śmierci Jana Zamoyskiego w roku 1606, sytuacja wewnętrzna uległa zaostrzeniu. Opozycja antykrólewska stworzyła konfederację i Michał Zebrzydowski rozpoczął rokosz. Stłumiony po zaledwie roku skutecznie zatamował jednak reformy planowane przez monarchę oraz podważył jego autorytet. 

Zygmunt III Waza był człowiekiem bardzo religijnym, niechętnym innowiercom. Mocno wspierał jezuitów na ziemiach polskich. Choć opowiadał się za kontrreformacją, to jednak czynił pewne ustępstwa na rzecz innych wyznań (w 1596 zawarto Unię Brzeską). Na mocy jego decyzji w roku 1596 przeniesiono stolicę z Krakowa do Warszawy.

Zygmunt III Waza zmarł na udar mózgu 30 kwietnia 1632 roku, a tron objął jego najstarszy syn Władysław IV Waza.