Zabór austriacki - gospodarka, przemysł, sytuacja społeczna

Austria, jako jeden z trzech zaborców uczestniczących w zniewoleniu na 123 lata Rzeczypospolitej, brała udział w dwóch z trzech rozbiorów. W trakcie pierwszego rozbioru, który miał miejsce w roku 1772, wojska austriackie wkroczyły na teren Polski starając się w jak najszybszym czasie zająć jak najwięcej terenów, by wcielić je w ramach swoich granic. Ostatecznie, we władanie Austrii dostało się województwo ruskie, południowa Małopolska, okolice Zamościa oraz część Podola i Wołynia. Dawało to w sumie 83 tysiące km2 wraz z 2,65 milionami mieszkańców. Kiedy w 1793 roku Rosja i Prusy ruszyły przeciw Polsce w jej drugim rozbiorze, Austria zrezygnowała z uczestnictwa w tej wyprawie, ze względu na zaangażowanie jakiego podjęła się w wojnie ze zrewolucjonizowaną Francją. Nie odmówiła jednak udziału w trzecim, ostatecznym rozbiorze w roku 1795. Wówczas to odebrała Rzeczpospolitej północną Małopolskę z Kielcami, Radomiem i Lublinem, a także wschodnią część Mazowsza. Teren ten zajmował około 47 tysięcy km2, na którym zamieszkiwało około 1,5 miliona ludzi. Choć Austriacy zajęli niewielką część Polski (zdobycze te były większe od zdobyczy Pruskich) to jednak owe 11% dawnego terytorium Rzeczpospolitej stanowiło bardzo dobrze rozwinięty kulturalnie region, o gęstym, jak na owe czasy zaludnieniu, choć z drugiej strony gospodarczo był on mocno zacofany.

Na terenie Krakowa i jego bliskich okolic, w sumie stanowiło to zaledwie 1164 km2, postanowiono wkrótce utworzyć Rzeczpospolitą Krakowską, nad którą nadzór sprawowali wszyscy trzej zaborcy. Tereny te były zamieszkane przez zaledwie 88 tysięcy mieszkańców. Jednak, po nieudanym powstaniu krakowskim w roku 1846, zaborcy mieli pretekst by Wolne Miasto Kraków, niewielki zalążek polskiej samodzielności i jako takiej suwerenności, zupełnie zlikwidować. Wówczas to przyłączono Kraków do Galicji. Jednakże już pod koniec lat `60 XIX wieku Galicja zaczęła uzyskiwać stopniowo autonomię (oczywiście rozumianą jako autonomia w granicach Austro-Węgier). W związku z tym powołano do życia Sejm Krajowy oraz Radę Krajową, a do urzędów, sądów i szkół powoli wprowadzano język polski. Minister polskiego pochodzenia, zasiadający w rządzie, miał prawo opiniować projekty postanowień, które mogły w jakikolwiek sposób wiązać się z Galicją. Zresztą Polacy nierzadko zajmowali ministerialne stanowiska, a nawet dwukrotnie mieli swojego człowieka na stanowisku premiera.

Względna samodzielność i wolność jaka panowała w Galicji dawała Polakom swobodę do tworzenia licznych organizacji, z czego zresztą chętnie korzystano. To tu zrodziło się przecież Stronnictwo Ludowe, które w 1903 roku przyjęło nazwę Polskiego Stronnictwa Ludowego, to tu powstała endecja, czyli Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne z Romanem Dmowskim na czele. Jednak na zupełną wolność przyszło Polsce jeszcze trochę poczekać.