Rozpad Austro-Węgier

Monarchia Austro-Węgierska była specyficzna w skali europejskiej. Na państwo rządzone przez dynastię Habsburgów składały się dwa organizmy - Austria oraz Węgry, połączone  unią. Oprócz tego tereny monarchii zamieszkiwały liczne narody, w większości pochodzenia słowiańskiego. Na północy byli to Czesi, Polacy oraz Słowacy, na północnym-wschodzie Ukraińcy, oprócz tego - na terenach monarchii węgierskiej - duża liczba ludności rumuńskiej, a także znaczna mniejszość niemiecka. Południe państwa to ogromne zróżnicowanie żywiołu słowiańskiego, Serbowie, Chorwaci, Słoweńcy.

Tak ogromne zróżnicowanie pod względem ludności zamieszkującej obszar jednego państwa musiało doprowadzać do licznych konfliktów. Każda grupa liczyła na większą autonomię, tak aby móc uczestniczyć w życiu politycznym monarchii. Polacy, Czesi i inni pragnęli współistnieć na takich samych zasadach co Węgrzy lub Austriacy. Węgrzy jednak bardzo niechętnie patrzyli na jakiekolwiek ustępstwa względem mniejszości narodowych. Zresztą miedzy samymi Węgrami a Austriakami dochodziło do licznych konfliktów. Jednym nich był spór o język, w jakim powinna być wydawana komenda w wojsku. Kwestią sporną było także odnawianie unii co dziesięć lat.

Jak długo jednak państwem nie wstrząsał żaden większy konflikt udawało się utrzymywać konsensus. Wszystko uległo zmianie w czasie I wojny światowej. Chaos wojenny pozwolił na rozwój ruchów ludowych, narodowych oraz socjalistycznych w poszczególnych narodach. Fakt prowadzenia wojny na kilku frontach i krwawe bitwy, które nie przynosiły żadnych wymiernych skutków, sprawiały, że morale wśród armii upadało. Zniechęcenie stawało się powszechne, a autorytet monarchii nadwyrężony.

Coraz częstsze były postulaty odłączenia się od monarchii Habsburgów. Działo się tak nadal, mimo że 14 października podpisano kapitulację. Karol I starał się ratować sytuację, aby utrzymać państwo jako chociaż luźną całość. W tym celu 16 października 1918 ogłoszono edykt, który stwierdzał, że Monarchia Austro-Węgierska jest federacją poszczególnych krajów. Jednak było już za późno. Większość narodów pragnęła w tym momencie autonomii i była zdeterminowana, aby ją osiągnąć. Pierwszymi, którzy tego dokonali byli Czesi oraz Słowacy - 28 października 1918 roku ogłosili oni utworzenie niezależnego państwa czechosłowackiego. Raz dany przykład pchnął inne nacje do działania. Węgry wystąpiły z unii i utworzyły własne królestwo 31 października. W listopadzie, 1 dnia tegoż miesiąca, powstała Zachodnioukraińska Republika Ludowa, a w dziesięć dni później - 11 listopada, Rzeczpospolita ogłosiła niepodległość. Południowi słowianie połączyli się Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Jednocześnie 11 listopada ostatni cesarz Austro-Węgier zrzekł się władzy. Monarchia przestała faktycznie istnieć.

Państwo istniejące od 1867 zakończyło swą egzystencję w 1918 roku. Na jego miejsce powstał szereg nowych niepodległych państw. Zmieniło to całkowicie sytuację w Europie Środkowej, wpłynęło na jej dalsze dzieje. Nowe państwa musiały same zmierzyć się z licznymi problemami, które teraz stanęły na ich drodze. Powodowało to konflikty graniczne, ponieważ nowe kraje nieraz rościły pretensje do tych samych terenów. Część republik, tak jak Węgry lub Austria, w późniejszym czasie, w wyniku niezadowolenia z postanowień traktatów kończących I wojnę światową, poparła hitlerowskie Niemcy.