Pucz moskiewski (1991) - przyczyny, przebieg, skutki

Pucz moskiewski tzw. pucz Janajewa odbył się w 1991 r. Był nieudaną próbą przejęcia władzy przez liderów KPZR.

W momencie kiedy Związek Radziecki przeżywał kryzys Michaił Gorbaczowa musiał wybierać pomiędzy zwolennikami przemian demokratycznych a konserwatystami dążącymi do utrzymania ZSRR. Partia komunistyczna utraciła monopol na władzę, do głosu zaczęła dochodzić opozycja, która żądała gwałtownych zmian i reform. Dodatkowo kryzys pogłębiały republiki bloku sowieckiego, które ogłaszały niepodległość. W 1991 r. podczas wyborów prezydenckich zwyciężył Borys Jelcyn lider obozu demokratycznego.

Po ustaleniach Gorbaczowa z grupą Jelcyna, doszło w nocy z 18 na 19 sierpnia do zamachu stanu. Delegacja KPZR przybyła do Gorbaczowa i zażądała wprowadzenia stanu wyjątkowego. Prezydent został aresztowany, ponieważ odmówił wprowadzenia stanu wyjątkowego. Grupa 8 osobowa przejęła władzę, na czele stał Giennadij Janajew. 19 sierpnia ogłoszono w radiu, że Gorbaczow ustąpił ze sprawowania władzy ze względu na zły stan zdrowia, a jego obowiązki przejął zgodnie z konstytucją Janajew.

Prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn uznał to działanie za niezgodne z prawem i wezwał wszystkich do bojkotu zamachowców. Znaczna część wojska przeszła na stronę Jelcyna. 20 sierpnia 1991 r. nasilił się opór wobec zamachowców. Zamachowcy ponieśli klęskę, 21 sierpnia próbowali jeszcze negocjować z Gorbaczowem, jednak Gorbaczow w ogóle nie przyjął zamachowców do siebie, wkrótce zostali aresztowani. Gorbaczow został uwolniony. Konsekwencją puczu była likwidacja KPZR i rozpoczęto proces dekomunizacji w Rosji. Jelcyn zdobył realną władzę w Rosji i rozpoczął dyskusję ze światem zachodu. Pucz Janajewa z perspektywy historycznej wydaje się przyspieszyć proces rozkładu ZSRR. Ostatecznie w okolicach grudnia 1991 Związek Radziecki przestał istnieć.