Praska wiosna 1968 - przyczyny, przebieg, skutki

W Czechosłowacji rządy sprawował Antonim Novotny. Po jego usunięciu opozycja przystąpiła do działania. Propagowano jednak dwa różne warianty, co ją podzieliło. Jedna jej część mówiła o powolnych reformach, druga o procesie jak najszybszej demokratyzacji.

Praska wiosna rozpoczęła się już właściwie wraz z początkiem 1968 roku. Duże znaczenie miały małe partie oraz kluby, tworzone przez obywateli (np. KZB - Klub Zaangażowanych Bezpartyjnych), czy też zrzeszające się wokół byłych politycznych więźniów. 9 kwietnia 1968 roku KC KPCz ogłosił program „otwartych drzwi”, zakładający przyznanie swobód obywatelskich, oczyszczenie komunizmu z jego „wypaczeń”, złagodzenie kursu polityki. Co było jednak zdecydowanie podkreślone, wciąż nadrzędną rolę miała pełnić komunistyczna partia. Program był zbyt zachowawczy, aby sprostać rozbudzonym nadziejom społeczeństwa.

27 czerwca 1968 roku opublikowane zostało „Dwa tysiące słów do robotników, rolników, naukowców, nauczycieli i innych”. Autorem był dziennikarz Ludvik Vaculik. Deklaracja zawierała wezwanie społeczeństwa do demokratyzacji kraju. Rząd miał otrzymać pełne poparcie społeczne, pod warunkiem wywiązywania się ze swojej funkcji i przeprowadzania reform. W Moskwie zaczęto bacznie przyglądać się wydarzeniom w Czechosłowacji. Chociaż komunistyczni przywódcy zapewniali Związek Radziecki, że dokonujące się w tu przemiany są jak najbardziej w socjalistycznym duchu, 16 lipca 1968 roku ZSRR, Polska, Węgry, Bułgaria oraz NRD potępiły reformy.

20/21 sierpnia Układ Warszawski dokonał zbrojnego najazdu na Czechosłowację (akcja Dunaj). Powtórzył się scenariusz z roku 1956 i powstania węgierskiego. Siłą zmuszono do skierowania  Czechosłowacji na inną drogę niż droga reform, a wojska radzieckie pozostały w Pradze.