Mieszko Stary - panowanie i polityka

Mieszko Stary, podobnie jak Bolesław Kędzierzawy, jako syn Krzywoustego i Salomei, w roku 1138 objął wyznaczoną mu przez ojca dzielnicę wielkopolską, na która składały się ziemie: poznańska, gnieźnieńska i kaliska. Na początku lat 40-tych, z inspiracji matki, wszedł w sojusz z Bolesławem Kędzierzawym, który prowadzić miał do obalenia władzy Władysława – ówczesnego seniora.

Rozpoczęty w roku 1145, rok po śmierci Salomei, konflikt nie był decydujący dla losów władzy, bowiem Władysław obronił się przed atakiem przyrodnich braci. Jednak już rok później Władysław zmuszony był uciekać do Niemiec. Wpływ na to miała zarówno wojna i bunty, ale również klątwa kościelna rzucona przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina.

Władza przypadła Bolesławowi Kędzierzawemu, a Mieszko został bliskim jego współpracownikiem. Przez najbliższych kilkadziesiąt lat Mieszko był w cieniu brata i wraz z nim dzielił sukcesy i porażki (tych było więcej). Do poważnego konfliktu między braćmi doszło dopiero w roku 1166, kiedy to Kędzierzawy, wbrew postanowieniom testamentu księcia sandomierskiego - Henryka, zajął jego ziemie. Prawowity dziedzic Kazimierz Sprawiedliwy wraz z Mieszkiem III zwołali zjazd niezadowolonych możnych w Jędrzejowie, na którym to ten ostatni został mianowany księciem zwierzchnim. Do wojny domowej jednak nie doszło, gdyż Kędzierzawy zgodził się na ustępstwa względem buntowników. W 1172 Mieszko Stary doprowadził do zażegnania kryzysu władzy na Śląsku.

Gdy rok później zmarł Bolesław Kędzierzawy, jako najstarszy przedstawiciel dynastii, a zgodnie z testamentem Krzywoustego, zasiadł Mieszko Stary na tronie krakowskim. Ambitny władca próbował iść w ślady swego sławnego ojca. Dążył do zjednoczenia ziemi polskich, bardzo ostro występował przeciwko samowoli możnych, kontrolował poczynania biskupów i rygorystycznie dbał o swe monopole. Było więc tylko kwestią czasu, kiedy niezadowolenie z jego metod przerodzi się w bunt. Ten jednak zupełnie zaskoczył starego władcę. W roku 1177 biskup krakowski Gedko nakłonił młodszego brata Mieszka – Kazimierza, aby ten opanował stolice. W trakcie dwuletnich walk prawowity władca wypierany był najpierw z Krakowa, a później z Wielkopolski.

Ostatecznie w roku 1179 zmuszony został do politycznej emigracji. W latach 1181-1182, przy współpracy księcia Bogusława z Pomorza, udało mu się odzyskać część Wielkopolski. Jednocześnie doszło do formalnego pojednania z najstarszym synem – Odonem, który wystąpił wcześniej przeciwko ojcu. Po śmierci Leszka (syna Bolesława Kędzierzawego), w roku 1186 zajął również Kujawy. Na początku lat 90-tych, wykorzystując niezadowolenie możnowładztwa z polityki Kazimierza, Mieszko zaatakował Kraków. Kazimierzowi udało się jednak ostatecznie odeprzeć najeźdźców.

Kolejną próbę odzyskania Krakowa, Mieszko podjął po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego w roku 1195. I ta jednak zakończyła się niepowodzeniem, bowiem armie starego Piasta pokonane zostały pod Mozgawą przez siły zbrojne panów małopolskich (ci woleli synów Kazimierza na tronie). Zmieniając taktykę i odwołując się do dyplomacji, Mieszko Stary, w roku 1198 odzyskał na krótki czas Małopolskę.

Mieszko III Stary zmarł 13 lub 14 marca 1202 i został pochowany w kolegiacie św. Pawła w Kaliszu, gdzie wcześniej został pochowany także jego syn Mieszko Młodszy.