Reformy Napoleona - reforma edukacji przeprowadzona przez Bonaparte we Francji

Pisząc książkę „Francja nowożytna”, Jan Baszkiewicz zatytułował jeden z jej rozdziałów: „Napoleon Bonaparte: Naukowa organizacja narodu”. Rozdział nie jest poświęcony wyłącznie reformie edukacyjnej, a całości działań, które pozwoliły właśnie tak sądzić o działaniach wewnętrznych Bonaparte. Trafnie oddaje on zatem zarówno zainteresowania Napoleona, jak i jego decyzje na tym polu. W skład wspomnianej działalności wchodziła właśnie reforma edukacyjna.

Reforma owa została przeprowadzona całkiem sprawnie, mimo wielu jej wad. Warto rozpatrywać ją na arenie międzynarodowej, co pozwala stwierdzić, że na tle władców innych krajów Napoleon należał do tej grupy, którą realnie kwestia nauczania interesowała (w wielu krajach reformy edukacyjne były przeprowadzane dzięki staraniom i wysiłkowi warstw oświeconych, w tym mecenasów sztuki, jak miało to miejsce chociażby w Polsce). Dodatkowo warto pamiętać, że obowiązującym systemem europejskich rządów był wciąż absolutyzm oświecony. Rewolucja francuska spowodowała wyłom w tym systemie, ale szybko do niego powrócono. Edukacja miała więc być podporządkowana interesom władzy, która dążyła do kontrolowania jej.

W napoleońskiej reformie edukacyjnej nie sprawdziła się reforma edukacji podstawowej. Wręcz wzrósł analfabetyzm. Zupełnie była też pomijana kwestia edukacji młodych kobiet. Sprawa przedstawiała się jednak lepiej na poziomie wyższego szczebla edukacji – w roku 1802 przeprowadzono reformę liceów. Nie było to jeszcze wielkie osiągnięcie na tamten czas, gdyż nie zapewniono należytej podstawy na płaszczyźnie finansowania liceów, jak i nie przykładano należytej staranności w doborze kadry nauczającej. Z tych powodów licea nie cieszyły się większym powodzeniem, wciąż wybierano przeważnie prywatne szkoły. Licea dały jednak podstawę dla późniejszego rozwoju tej formy nauczania.

W latach 1806-1808 został utworzony Uniwersytet Cesarski. Nie sprawdził się on, gdyż zbytnia kontrola profesorów nie pozwoliła na sensowne prowadzenie zajęć i zapewnienie należytego wykształcenia. Miał jednak swój pozytywny skutek – otóż przesunięto finanse na finansowanie liceów. Zaczęto też przykładać większą wagę do wykształcenia tamtejszej kadry. O ile więc  Uniwersytet Cesarski zaczynał coraz bardziej stanowić instytucję zamkniętą, o tyle licea zaczynały rozwijać się.

Kolejnym pozytywnym skutkiem było to, że Uniwersytet dał podstawę dla reformy szkolnictwa wyższego. Zaczęto tworzyć nowe fakultety, przeprowadzać nowe badania i doświadczenia. Napoleon sam był miłośnikiem i fascynatem nauk ścisłych, więc na rozwój tego typu kierunków w edukacji nie szczędził pieniędzy.

Bez przesady można stwierdzić, że uniwersytecki system nauczania za jego czasów został dźwignięty z okresu upadku, jaki nastał dla niego w XVIII wieku.