List 59 (grudzień '75)

List 59, tzw. list pięćdziesięciu dziewięciu, został podpisany w grudniu 1975 r. Polscy intelektualiści w początkowym składzie 59 osób, później 66 podpisało pismo, które było protestem przeciwko zmianom jakie chciała wprowadzić władza w polskiej konstytucji.

Obawiano się wzrostu potęgi partii co sugerować miał wpis do konstytucji PZPR jako partii rządzącej, a także deklaracja wieczystego sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Intelektualiści powoływali się na Deklarację Praw Człowieka ONZ i Akt Końcowy KBWE. List 59 krytykował cały projekt zmiany konstytucji a także zwracał uwagę na poszanowanie wolności, praw obywatelskich i swobody.

Polscy intelektualiści bronili swobody religijnej, światopoglądowej i politycznej. To wydarzenie połaczyło ludzi z różnych sfer intelektualnych, najróżniejsze zawody i ludzie z różnej branży wspólnie podpisali list, który miał być protestem i jednocześnie głosem społeczeństwa, które domagało się stopniowego odprężenia stosunków w kraju. Pomysłodawca całego przedsięwzięcia okazał się Jan Olszewski, który wysunął pomysł wysłania listu jako delegatury do władz. Tekst został zredagowany przez Jacka Kuronia i Jakuba Karpińskiego. Zebrano podpisy i złożono list protestujących w Kancelarii Sejmu 5 grudnia 1975 r.

Treść listu była dosyć prosta – domagano się przestrzegania wolności sumienia i poglądów religijnych, walczono o wolność pracy tak by każdy obywatel miał do niej dostęp. Popierano wolność słowa, które gwarantowało każde państwo demokratyczne, a także zauważono problem nauki, protestowano przeciwko upolitycznieniu edukacji. Na liście podpisali się m.in. Bohdan Chwedeńczuk, Leszek Kołakowski, Antoni Słonimski i Wisława Szymborska. List okazał się z historycznego punktu widzenia wspaniałym manifestem polskiej inteligencji przeciwko strukturom partyjnym i propagandzie socjalistycznej. Był to otwarty sprzeciw wobec rządzącej partii politycznej. I chociaż poprawki w konstytucji mimo wszystko zostały uchwalone 10 lutego 1976 r. list nie wpłynął na decyzję władz, ale pozwolił na złagodzenie planowanych zmian w konstytucji.