Reformy Solona

W ostatnich latach wieku VII p.n.e. niezadowolenie ludu ateńskiego sięgnęło poziomu, na którym istniała realna możliwość wybuchu chłopskiej rebelii. Chłopi zależni buntowali się powszechnie przeciwko sytuacji, w jakiej się znaleźli po wprowadzeniu „drakońskich praw”. Domagali się więc wolności osobistej, ochrony prawnej oraz poprawy warunków życia. Reakcją arystokracji na wzrastający konflikt było przyzwolenie na dokonanie najbardziej koniecznych reform. Zadanie to zlecone zostało Solonowi – arystokracie, poecie zasłużonego w walkach z Megarą.

Punktem wyjścia do poważnych zmian społecznych w Atenach było tzw. strząśnięcie długów. Prawo to umarzało zaciągnięte pod zastaw osoby długi oraz nakazywało wykupienie sprzedanych za granicę chłopów. Jednocześnie zakazano tego typu transakcji. Chłopi zależni mogli od tego momentu cieszyć się wolnością osobistą. Pomimo powodzenia tych reform Solon nie zdecydował się na ich pogłębienie – nie przeprowadził wyczekiwanej reformy rolnej. Niekonsekwencja ta spowodowała, że znalazł się w ogniu krytyki z obu stron – swe oburzenie wyrażała bowiem również arystokracja, która najdotkliwiej odczuła pierwsze zmiany.

Prawdopodobnie to Solon był odpowiedzialny za reformy w dziedzinie funkcjonowania państwa. Jego zasługą było wprowadzenie niemalże rewolucyjnej zasady, która przewidywała, iż nie pochodzenie, ale majątek decyduje o piastowaniu urzędów. Od tego momentu funkcje urzędowe były bezpłatne i sprawowane przez najbogatszych, którzy mogli bez obawy o swój stan posiadania poświęcić się służbie ogółu. Ponadto wszyscy obywatele Aten podzieleni zostali na cztery grupy majątkowe wedle dochodu uzyskiwanego z ziemi. Byli to „pięćsetmiarowcy”, „rycerze”, „mający zaprzęg wołów” i „wyrobnicy”. Ci pierwsi na wyłączność posiedli prawo sprawowania urzędów, ale równocześnie to oni w największym stopniu obciążeni zostali świadczeniami na rzecz społeczeństwa. Od stanu posiadania uzależniona była również rola, jaką odgrywać mieli w czasie wojny w ateńskim wojsku. Z nazwiskiem Solona łączy się również reformę rady Areopagu – w jej skład wchodzili od tej pory byli archonci.

Reorganizacja zasad działania sfery politycznej w rzeczywistości nie doprowadziła do jej demokratyzacji. Możliwości wzbogacenia się były bardzo nikłe, co decydowało o tym, iż główne stanowiska pozostały w rękach arystokracji.

W dziedzinie gospodarki za czasów Solono zreformowano jednostki miar wag oraz wprowadzono prawo zakazujące wywozu z Attyki zbóż, które w owym czasie stały się  towarem deficytowym.

Obawy Solona (towarzyszące mu od samego początku), co do skuteczności reform, nie były - jak się okazało - bezzasadne. Nie udało się usunąć przyczyn konfliktów społecznych, a jedynie złagodzono ich skutki. Arystokracji ziemiańskiej zależało na obaleniu programu zmian Solona - warstwy niższe kurczowo się go trzymały. Najbardziej radykalne żądania wysuwane były natomiast przez „górali”, którzy postulowali podział ziemi. Tego typu napięcia doprowadziły do tworzenia się warunków, w których tyrania stała się podstawową opcją. Ostatecznie, za sprawą chytrej polityki i oszustw, władzę udało się zdobyć Pizystratowi. Był to olbrzymi cios dla władzy arystokratycznej, a jednocześnie początkowy etap rozbudzenia ambicji politycznych ludu ateńskiego.