Zjednoczenie Niemiec - skutki, historia, przyczyny

Pierwszym krokiem ku zjednoczeniu Niemiec mogło wydawać się zawiązanie Związku Niemieckiego, który został utworzony w roku 1815, zatem mocą postanowień Kongresu Wiedeńskiego. Jednoczył 34 państwa niemieckie, które szybko dostały się pod wpływy Prus i Austrii, formalne przewodnictwo należało bowiem do Austrii, ale w XIX wieku Prusy były na tyle rozwinięte przemysłowo, jak również dzięki skutkom reform wewnętrznych, że zaczynały odgrywać pierwszoplanową rolę wśród państw niemieckich. Umowny podział przebiegał pomiędzy północą (wpływy pruskie) a południem (wpływy austriackie). Państwa tworzyły jednak dość luźny związek, a wzajemna rywalizacja dwóch mocarstw tylko utrudniała możliwość współdziałania niemieckich państewek.

Gdy o zjednoczeniu Niemiec politycy zaczęli myśleć bardziej realnie, najważniejszą kwestią było to, pod czyim przewodnictwem się dokona - Austrii czy Prus. W drugiej połowie XIX wieku Prusy były już bezdyskusyjnie nowoczesnym państwem, idącym w stronę ustroju parlamentarnego, Austria natomiast zwracała się ku przebrzmiałym wzorcom absolutyzmu oświeceniowego i miała znacznie rozbudowaną biurokrację. Między tymi dwoma krajami musiało dojść do konfliktu. Napięcia w obrębie samego Bundestagu podsycał Otto von Bismarck. Zanim został premierem (rok 1862) zapowiedział, że za cel stawia sobie wykorzystanie pierwszego lepszego konfliktu do sprowokowania wojny z Austrią oraz likwidację Związku Niemieckiego. Oba te działania miały w efekcie pozwolić na zjednoczenie Niemiec pod przewodnictwem Prus. Politycy europejscy z pewnym sceptyzmem podchodzili do jego deklaracji, bowiem nie byli przyzwyczajeni do tego, aby realne plany, i to dalekosiężne, były wyjawiane. Jak jednak szybko się okazało, Bismarck nie stosował pustej retoryki. Już w roku 1864 wykorzystał konflikt z Danią (wywołany wcieleniem Szlezwiku do Danii), aby wzmocnić pozycję Prus w Związku Niemieckim. Udało mu się to idealnie, co tylko zaostrzyło konflikt z Austrią. Przygotowując się do walki z nią, zapewnił sobie neutralność Francji. W roku 1866 Prusy wypowiedziały Austrii wojnę. Państewka niemieckie podzieliły się na dwa obozy - austriacki oraz pruski. Decydująca była bitwa, rozegrana 3 lipca 1866 roku pod Sadową. Klęska Austrii była zupełna, ale Bismarck nie narzucił pokonym ciężkich warunków pokojowych i to pomimo sprzeciwu polityków, zwłaszcza pruskich. Nie zależało mu na złamaniu wielkiej monarchii. Zrobił ogromny krok w stronę scalenia państewek niemieckich, a w roku 1866 rozwiązany został Związek Niemiecki i utworzony Związek Północnoniemiecki pod przewodnictwem Prus.

Bismarck zrealizował w pełni to, co zapowiadał. To jednak było zbyt mało w jego ambicjach - wciąż pozostawały państewka południowe. W 1870 roku Bismarck wywołał wojnę z Francją. Taktyczne posunięcia (depesza emska) sprawiły, że formalnie to Francja wypowiedziała wojnę Prusom. Bismarck dobrze przygotował grunt, na którym miała odbyć się wojna, pozbawiając Francji sojuszników: Rosja pamiętała konwencję Alvenslebena z roku 1863, a dla Włoch klęska Francji była tożsama z możliwością wkroczenia do Rzymu (Francja wspierała Państwo Kościelne). Była jeszcze Austria, lecz w jej przypadku dała o sobie znać dalekosiężna polityka Bismarcka z roku 1866. Francja została pokonana pod Sedanem, w roku 1870. Fakt, że to ona wypowiedziała wojnę sprawił, że także państwa południowoniemieckie zaangażowały się w sprawę i stanęły murem za Prusami. Poprzez tę wojnę Bismarckowi udało się zatem praktycznie zjednoczyć Niemcy.

Dopełnieniem formalnym zjednczenia był rok 1871. 18 stycznia w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego do życia powołane zostało Cesarstwo Niemieckie (II Rzesza) z królem Prus - Wilhelmem I Hohenzollernem na czele. Ten rok uznaje się za rok zakończenia procesu zjednoczenia Niemiec.