Marsyliusz z Padwy - sylwetka i poglądy

W okresie kiedy spór o przywództwo nad światem chrześcijańskim pomiędzy władcami świeckimi a papieżem Janem XXII rozgorzał na nowo, do głosu stopniowo dochodzili myśliciele i filozofowie, którzy starali się ustanowić teoretyczne podstawy pod głoszone przez zwalczające się obozy ideologie. Przeciwnicy supremacji papieża nad wszelką władzą świecką oparli swoje działania m. in. o powstałe w roku 1324 dzieło włoskiego profesora uniwersytetu w Sorbonie - Marsyliusza z Padwy, pt.: „Obrońca pokoju” (łac. „Defensor pacis”).

Urodzony w roku 1285 Marsyliusz z Padwy wprowadził do średniowiecznej myśli filozoficznej wyraźne rozgraniczenie pomiędzy władzą świecką a duchową, za co pośrednio został nawet ekskomunikowany przez papieża i oskarżony o sprzyjanie antyklerykałom. Swoje poglądy opierał jedynie na racjonalistycznych i czysto praktycznych (przyziemnych) podstawach, pozostawiając niejako na drugim planie oczywiste dla chrześcijanina elementy objawione. Niezwykle innowacyjnie wypowiadał się o roli i prawdziwych celach istnienia państwa, twierdząc, iż podstawowym jego zadaniem jest rozstrzyganie sporów oraz dbanie o bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne a także zaspokojenie elementarnych potrzeb społeczeństwa, czyli ludzi. Podmiotem suwerenności państwa według Marsyliusza jest lud, nad którym władzę zwierzchnią sprawuje panujący monarcha (rząd), posiadający całkowitą wyłączność na sprawowanie władzy administracyjnej.

Bardzo radykalnie i jednoznacznie wypowiadał się Marsyliusz o roli, jaką w państwie ma do odegrania Kościół. Prawo kościelne uważał poniekąd za twór zupełnie sztuczny i zbyteczny a dekrety papieskie, obowiązujące z założenia całość wspólnoty chrześcijańskiej, otwarcie krytykował jako godzące w majestat ludzkiego ustawodawstwa. Władza powinna pochodzić od społeczeństwa a Kościół zobowiązany jest ją zaakceptować i w pełni się jej podporządkować, aby nie utrudniać jej sprawnego rządzenia państwem. Marsyliusz akcentował ponadto konieczność zachowania pełnej suwerenności władzy świeckiej, czyli de facto całkowitej niezależności od duchowieństwa oraz wszelkich przywilejów czy interesów partykularnych grup w obrębie społeczeństwa - było to zarazem śmiałe wystąpienie przeciwko utrwalonemu feudalnemu porządkowi w imię szeroko pojętej centralizacji. Sygnalizował także podporządkowanie prawa kanonicznemu ustawodawstwa świeckiego tak, aby wzajemnie się nie wykluczały, niepotrzebnie destabilizując sprawowanie rządów w państwie.

W roku 1342 Marsyliusz z Padwy opublikował swoje drugie największe dzieło, czyli „Mniejszego Obrońcę” (łac. „Defensor Minor”), w którym otwarcie skrytykował wszelkie ambicje kleru do sprawowania kontroli nad władzą świecką. Rok później zmarł.