Molier „Skąpiec” - opracowanie komedii

„Skąpiec” Moliera po raz pierwszy został wystawiony na scenie w 1668 r. Dzieło początkowo nie zyskało przychylności publiki, a to dlatego, iż było napisane prozą, co burzyło ówczesną konwencję. Jednak z czasem komedia francuskiego pisarza weszła do kanonu dzieł teatralnych i do dzisiaj można oglądać ją na deskach scen w różnych państwach.

W utworze tym została przedstawiona, mówiąc najprościej, historia rodziny, której harmonijną egzystencję zaburzyły pieniądze. Harpagon – ojciec Elizy i Kleanta – po śmierci żony ulokował swe uczucia właśnie w monetach i dobrach materialnych. Miłość ta nie miała żadnych barier, a tytułowy bohater zupełnie oddał się we władanie pieniędzy. Wszystko posunęło się tak daleko, że zaczął rozporządzać życiem dzieci w taki sposób, by móc na nich zarobić. Nie zwracał uwagi na ich uczucia, lecz planował wydać Elizę i Kleanta za odpowiednie osoby. Mężczyzna w tajemnicy przed swymi dziećmi zajmował się także lichwą, która była doskonałym źródłem zarobków. Również w zarządzaniu swoim majątkiem Harpagon prezentuje postawę człowieka skrajnie skąpego i omamionego żądzą posiadania. Nakazuje powoli czyścić meble, gdyż te się niszczą. Kiedy organizuje spotkanie towarzyskie, poleca sługom, by rozrobili wino z wodą i nalewali je tylko wtedy, gdy goście poproszą o nie kilkukrotnie.

Intryga związana z małżeństwem dzieci Harpagona kończy się pozytywnie, jednak tylko dlatego, iż Anzelm (bogaty szlachcic, który miał zostać mężem Elizy) okazuje się być ojcem Marianny i Walerego – partnerów potomstwa tytułowego bohatera. Skąpiec godzi się na to, by młodzi wzięli ślub, ponieważ Anzelm obiecał dać mu w zamian pieniądze. Harpagona nie interesowało szczęście młodych, zamiast cieszyć się z nimi, skoncentrował się na swoich nowych „przyjaciołach”, których właśnie otrzymał od szlachcica.

Widzimy więc, że głównym tematem sztuki Moliera są pieniądze (symbolizujące tu żądzę zysku) i wpływ, jaki wywierają na człowieka. W „Skąpcu” jest on zdecydowanie negatywny, gdyż główny bohater traci wszelkie ludzkie odruchy i uczucia, poświęcając wszystko pragnieniu zgromadzenia jeszcze większego majątku. Pieniądze spychając go na margines człowieczeństwa, oddalają bohatera od wszystkiego, co najważniejsze. Problem jest o tyle poważny, ze Harpagon nie snuje żadnych planów odnośnie swojego majątku. Czerpie radość jedynie z jego pomnażania. Gromadzenie staje się sztuką dla sztuki, a egoistyczną działalność głównego bohatera wplątani zostają także jego najbliżsi.

Ważny jest także motyw miłości, którą w komedii Moliera można określić mianem zakazanej. Dla głównego bohatera uczucia nie mają żadnej wartości, wszak nie da się ich odmierzyć namacalnie. Dlatego szuka dla swoich dzieci dobrze sytuowanych partii, by móc jeszcze bardziej się wzbogacić. W dziele tym z miłością wiąże się kłamstwo pozwalające zatuszować (a więc uratować) uczucia. Eliza i Kleant oszukują ojca, zatajają przed nim prawdę, a wszystko to czynią w imię wyższych uczuć.

Głównym źródłem komizmu w komedii Moliera są bohaterowie. Ich sylwetki są przejaskrawione i przedstawione w taki sposób, by ich konwersacje mogły budzić uśmiech odbiorcy. Oczywiście najwięcej skrajnych cech odnajdziemy w ogarniętym żądzą posiadania Harpagonie. Wiele wnoszą do dzieła także sylwetki służących – Strzałki i Jakuba, którzy cechują się przebiegłością i bezczelnością. W utworze Moliera można wyodrębnić także wiele sytuacji komicznych. Opierają się one głównie na nieporozumieniach – chociażby dialog Walerego z Harpagonem, w którym jeden mówi o Elizie, drugi o złotej szkatule. Natomiast komizm słowny doskonale oddaje moment, w którym główny bohater zdobywa się na szczyt swej ojcowskiej miłości i każe wypić Kleantowi „dużą szklankę wody”. Przecież to tak niepodobne do jego charakteru.

Akcja „Skąpca” dzieje się w Paryżu w bliżej nieokreślonym czasie (można zakładać, że to okres współczesny autorowi). Czytelnik nie otrzymuje informacji o statusie społecznym Harpagona, a w sztuce nie padają żadne konkrety na temat uwarunkowań ekonomicznych. Zabieg ten wydaje się być celowy, gdyż podkreśla uniwersalizm zawartego w utworze przesłania.

Ogólna wymowa dzieła Moliera nie idzie w parze z jego gatunkiem. Chociaż „Skąpiec” to komedia, jej przesłanie jest niezwykle smutne. Sztuka pokazuje degenerację człowieka, do której prowadzą pieniądze i żądza ich posiadania. Czy prawda ta jest aktualna? Wystarczy  rozejrzeć się dookoła, by udzielić sobie odpowiedzi na to pytanie.