Krzysztof Kamil Baczyński - ogólna charakterystyka twórczości

Krzysztof Kamil Baczyński przeszedł do historii polskiej literatury jako czołowy poeta okresu wojny i okupacji, najjaśniejsza postać PokoleniaKolumbów – twórców narodzonych już w niepodległej Polsce, których okres dojrzewania, życiowego i twórczego, przypadł na czas II wojny światowej. Jego koledzy ze szkolnej ławy, których postaci zostały utrwalone w powieści Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”, zostali żołnierzami warszawskich Szarych Szeregów i podobnie jak młody poeta, polegli w czasie Powstania Warszawskiego.

Ze względu na wątłe zdrowie, Baczyński często opuszczał zajęcia szkolne, wobec czego jego stopnie były nienajlepsze, ale już w czasach gimnazjalnych wykazywał ogromne zainteresowanie literaturą, zwłaszcza francuską, co miało znaleźć później odzwierciedlenie w jego utworach poetyckich. Zadebiutował w 1938 roku wierszem „Wypadek przy pracy” na łamach pisma „Strzały”, będącego organem prasowym lewicowej organizacji „Spartakus”, która promowała idee komunizmu w duchu filozofii Trockiego.

W 1942 roku poeta rozpoczął studia na Wydziale Polonistyki tajnego Uniwersytetu Warszawskiego, które porzucił niedługo przed wybuchem Powstania Warszawskiego, by móc poświęcić się działalności konspiracyjnej i własnej twórczości poetyckiej. Kierował równocześnie działem poezji w miesięczniku „Droga”, angażując się w działalność krytyczno-literacką.

Debiutancki tom Baczyńskiego – „Zamknięty echem” – ukazał się w podziemnym wydawnictwie w 1940 roku, a już kilka miesięcy później wydano drugi zbiór zatytułowany „Dwie miłości”. W obu tomikach pojawiły się utwory zainspirowane przeżyciami poety z okresu bezpośrednio poprzedzającego wybuch II wojny światowej, wtedy bowiem zmarł ojciec Baczyńskiego, co wymogło na świeżo upieczonym absolwencie gimnazjum bardzo drastycznie przyspieszone dojrzewanie. Innym, bardzo wyraźnym tutaj motywem stało się przeczucie nadciągającej apokalipsy, które nadało poezji Baczyńskiego bardzo specyficzny, tragiczny, ale zarazem pełen nadziei charakter. Podmiot liryczny tych utworów pozostaje w bliskości z przyrodą, eksponując jej mistyczny nastrój i spokój kontrastujący z okrutnym światem zewnętrznym.

Pełną dojrzałość artystyczną Baczyński zaprezentował w tomie „Wierszy wybranych” z 1942 roku, zaś kontynuacją wprowadzonej tu tematyki i estetyki stały się dwa kolejne, ostatnie już zbiory wydane niedługo przed śmiercią poety w 1944 roku – „Arkusz poetycki Nr 1” oraz najszerzej znany współczesnym czytelnikom „Śpiew z pożogi”. Umieszczone w tych publikacjach utwory charakteryzują się bardzo specyficzną, rozbudowaną metaforyką przenoszącą czytelnika w nierealny, baśniowy i oniryczny świat wewnętrznych przeżyć podmiotu lirycznego, który z jednej strony buntuje się przeciw światu zamieniającemu w makabrę jego młodość, z drugiej zaś nawołuje do podjęcia nieraz tragicznego obowiązku żołnierza, jaki spoczywa na jego pokoleniu. Ogromnie ważnym elementem poezji Baczyńskiego stały się rozmyślania nad moralną kondycją młodego człowieka w warunkach wojny i okupacji oraz jego odpowiedzialnością przed rodakami i historią.

Dorobek tego poety to jednak również (dla niektórych – przede wszystkim) jedne z najpiękniejszych wierszy miłosnych w polskiej literaturze, których inspiracją było uczucie do Barbary Drapczyńskiej – koleżanki ze studiów, później żony Baczyńskiego.