Jan Brueghel „Na skraju lasu” („Ucieczka do Egiptu”) - opis obrazu, interpretacja

Obraz „Na skraju lasu lub Ucieczka do Egiptu” nawiązuje do biblijnego motywu ucieczki Marii i Józefa przed prześladowaniem Heroda. Podróż symbolizuje życie, decydujący krok, ryzykowne przedsięwzięcie, dążenie do celu po drodze najeżonej przeszkodami. Według Ewangelii św. Mateusza o niebezpieczeństwie ostrzegł Józefa Anioł, gdy mężczyzna spał. Ostrzeżenie Świętej Rodziny przez Boga jest dowodem na to, że Ten opiekuje się swymi sługami, którzy zawierzyli Mu się w całości i pokładają w Nim swą ufność.

Artysta w swym dziele nie dokonał jednak zabiegu mitologizacji, uwznioślenia uciekającego małżeństwa – przedstawił Marię i Józefa jako dwójkę zmęczonych podróżą ludzi. Rodzina nie podróżuje sama, na płótnie widzimy jeszcze kilka innych osób pomagającym im w ucieczce lub po prostu spotkanych na szlaku wędrówki. Tobołki przywiązane do osła, na którym podróżuje rodzina i wyładowany drewniany wóz jadący za ludźmi, sugeruje, że uwierzyli w ostrzeżenie Anioła i spakowali dorobek całego życia, aby ocalić nienarodzonego jeszcze Jezusa.

Obraz podzielony jest na dwie, wyraźne zaznaczone, części. Lewa strona obrazu jest intensywnie zielona, przedstawia las i ścieżkę, na której namalowane są wędrujące postacie. Wychodzą one jakby z jakiegoś ciemniejszego miejsca, widać wyraźnie uschnięte konary drzew. Owo miejsce, które pozostawiają za sobą, odmalowane jest w ciemnych brązowo-czarnych kolorach sygnalizujących niebezpieczeństwo, niepokój. Las w oddali wydaje się coraz bardziej zielony, a więc budzący nadzieję. Artysta przedstawia moment przejścia z ciemnej do zazielenionej, słonecznej strony lasu. Cała prawa część obrazu to błękitne, piękne niebo, do którego do złudzenia prowadzi ścieżka leśna. Na tle błękitu Brueghel odmalował również srebrzyste, świetliste przejaśnienia, symbolizujące obecność czuwającego nad rodziną Boga. Niebo symbolizuje spokój, bezpieczeństwo, szczęście, ale również – wypełnianie woli Bożej. Józef prowadzi swoją rodzinę do lepszego świata.