Piotr Skarga „Kazania Sejmowe”, Henryk Sienkiewicz „Potop” - przyczyny klęski narodu polskiego. Porównanie utworów

„Kazania sejmowe” Piotra Skargi oraz „Potop” Henryka Sienkiewicza to utwory niezwykle ważne dla kultury i literatury polskiej. Właściwie można powiedzieć, że to dzieła fundamentalne, zbiór ważnych nie tylko dla literatury, ale i historii wiadomości o stanie Polski za czasów obu pisarzy. Zasadniczą różnicą pomiędzy tymi dwoma dziełami jest czas, w jakich powstały. Piotr Skarga tworzył w czasach złotej wolności szlacheckiej. Jeszcze wtedy przestrzegał i prorokował o przyszłym upadku Rzeczypospolitej. Sienkiewicz natomiast, kiedy pisał „Potop”, pisał go „ku pokrzepieniom serc”, już po całkowitym upadku ojczyzny, kiedy praktycznie nie było żadnej nadziei na odzyskanie wolności.

Piotr Skarga wyliczał choroby miotające osłabioną Rzeczypospolitą: „Nieżyczliwość ludzka ku Rzeczypospolitej i chciwość domowego łakomstwa. Druga - niezgody i roztyrki sąsiedzkie. Trzecia - naruszenie religii katolickiej i przysada heretyckiej zarazy. Czwarta - dostojności królewskiej i władzej osłabienie. Piąte - prawa niesprawiedliwe. Szósta - grzechy i złości jawne, które się przeciw Panu Bogu podniosły i pomsty od niego wołają”. To główne tematy zbioru kazań sejmowych Piotra Skargi i to, według kaznodziei przyczyny upadku ojczyzny.

Polską rządzą przede wszystkim niezgody i spory wewnętrzne. Ojczyznę wyżerają i wyniszczają od środka problemy takie jak niezgoda, czy chciwość. W samej Polsce nie ma tak potrzebnego porozumienia. Wywyższane są wartości takie jak oszustwo, czy dobra ziemskie. Ponadto polska szlachta zbyt mocno się rozpanoszyła, ograniczając władzę królewską - władzę nadaną królowi przez Boga. Sam Jezus Chrystus nie potępiał monarchii, czy władzy królewskiej, a więc musi ona być dobrą, odpowiednią, szczególnie dla narodu, gdzie wiara katolicka jest wiarą najważniejszą, przeważającą i jedyną. Piotr Skarga przede wszystkim przestrzega.

Innym problemem jest oczywiście prawo, które w założeniu powinno być sprawiedliwe dla wszystkich, ale niestety tak nie jest. Nie ma równouprawnienia wszystkich klas społecznych, a prawa wprowadzane w życie, to przede wszystkim przywileje dla wyższych warstw społecznych. Tworzą się układy, stronnictwa polityczne i ugrupowania. Zaczyna się walka polityczna, która niedługo przejdzie w wojnę domową, wszystko w imię „sztucznej wolności” - „wolności przebranej”. Mowa tu o złotej wolności szlacheckiej, w którą ślepo wierzą szlachcice.

Jeżeli Polska upadnie, to będzie można zrzucić to na barki będących przy władzy polityków, którzy tak naprawdę po prostu nie potrafili się ze sobą porozumieć, nie zwracali uwagi na najważniejsze kwestie, zabawiając się w polityczne gierki. Upadek Rzeczypospolitej pochodzi od samego środka, tkwi w obywatelach Polski.

W „Potopie” Sienkiewicza też możemy zauważyć, dlaczego Polska upadła. Przyczyna tkwi tutaj przede wszystkim w postawie rodów szlacheckich, które bardziej dbają o własne dobra niż o dobro wspólne - ojczyznę. Widać to tutaj z postawy księcia Janusza Radziwiłła, który w obawie przed utratą własnej potęgi, którą mógłby wykorzystać na obronę państwa, postanawia zdradzić Rzeczypospolitą i udać się do ich wrogów. W efekcie zdradza ojczyznę. Problem tkwi przede wszystkim w chciwości i wyrachowaniu. Nie ma tutaj przywiązania do matki-ojczyzny. Jest tylko rachowanie i kalkulowanie, co opłaci się bardziej, jak utrzymać władzę do końca.

Janusz Radziwiłł nie ma żadnych sentymentów. Wrogów - szczególnie tych politycznych pozbawia życia, nie dba o nic oprócz własnej pozycji społecznej i pozory. Dopiero, kiedy widzi własny upadek, uświadamia sobie, że zdrada tak naprawdę nie dała mu niczego, a zawiódł wielu ludzi i własną ojczyznę.