Piotr Skarga „Kazania sejmowe” - motywy literackie w „Kazaniach sejmowych”. Opracowanie

„Kazania sejmowe” Piotra Skargi to nie tylko traktat publicystyczny zawierający pouczenie, ale i utwór literacki bogaty w motywy literackie. Kaznodzieja wzbogaca i urozmaica treść  kazań, ale i uwrażliwia czytelnika-odbiorcę na ich estetykę. W tym celu Piotr Skarga sięga po najbardziej znane motywy, m. in. matki-ojczyzny czy ojczyzny jako tonącego okrętu.

Pierwszym najbardziej charakterystycznym motywem, jaki w swoich kazaniach umieszcza kaznodzieja jest motyw ojczyzny-matki. Dla obywatela jako pierwsza i najważniejsza powinna być zawsze jego ojczyzna. To ona dała swoim obywatelom wszystko, a teraz kiedy sama potrzebuje pomocy, nie ma wokół niej nikogo, kto z tą pomocą by jej przyszedł. Motyw ten szczególnie wyeksponowany jest w kazaniu wtórym „O miłości ku ojczyźnie i o pierwszej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z nieżyczliwości ku ojczyźnie”.

Skarga opowiada o tym, w jak ciężkiej sytuacji znalazła się Rzeczpospolita. Miotają nieustanne spory i podziały. Matka żąda całą sobą zadośćuczynienia za to, co dała swoim dzieciom – obywatelom. Ochroniła przed herezją, zachowała wiarę katolicką, jest ostoją polskich wartości i tradycji, to „komora” cnót, najwyższe sacrum. Teraz, kiedy ginie podzielona, nie ma nikogo, kto stanąłby na wysokości zadania i pomógł jej bezinteresownie. Ludzie troszczą się jedynie o siebie, nie przejmując się sytuacją, w jakiej znalazła się z tego powodu ich ojczyzna.

Kolejnym motywem występującym w „Kazaniach sejmowych” jest motyw ojczyzny – tonącego okrętu. Rzeczypospolita upada toczona wieloma chorobami, takimi jak zazdrość, nienawiść, niezgoda, brak solidarności. Polska to okręt, który na swoim pokładzie przewozi tradycje i wszystkich obywateli. Ci jednak, zamiast ratować ojczyznę, ochraniają jedynie własne dobra, najwyraźniej nie zdając sobie sprawy z tego, że ich dobra utoną, jeżeli cała ojczyzna pójdzie na dno. Motyw okrętu kojarzyć się powinien z ostoją, dobrobytem, schronieniem. Taka według Piotra Skargi jest ojczyzna. Należy ją za to szanować i pomagać w każdej chwili. Nie można troszczyć się jedynie o własne dobro, bo to może zgubić całą ojczyznę.

Bardzo ważnym motywem w zbiorze „Kazań sejmowych” są nawiązania i odwołania do sytuacji biblijnych. Jest to po części zabieg stylistyczny jeszcze z czasów średniowiecza, kiedy to popularne były egzempla. Kazania wygłaszano, po czym przywoływano przykłady z Biblii, aby potwierdzić słuszność tez zawartych w homiliach. Motyw ten stosuje również Piotr Skarga. Tak jak opowiada o tym, że ojczyznę trzeba miłować, odnosi się do Biblii i słów  Chrystusa, który swoim słuchaczom nakazywał bezinteresowną miłość do ojczyzny.

Jeszcze innym ciekawym motywem jest motyw mądrości. Piotr Skarga podkreśla wagę mądrości w życiu każdego człowieka. Mądrość nie może być kojarzona z niczym, co złe. Jeżeli obywatel kieruje się mądrością, to jest obywatelem dobrym. Mądrość rodzi dobro, miłość i zgodę. Bez mądrości nie ma żadnego pożytku, a są jedynie swary i niezgoda. Mądrość jest zaletą nie tylko dobrego obywatela, ale i dobrego chrześcijanina. Mądrością można służyć innemu człowiekowi, ale i Bogu.