„Lalka” Bolesława Prusa jako powieść realistyczna

„Lalka” to jedna z najbardziej znakomitych powieści realistycznych XIX wieku. Bolesław Prus w sposób niezwykły pokazał Warszawę tamtych czasów i jej mieszkańców. 

Realizm „ Lalki” dotyczy przede wszystkim panoramicznego przedstawienia społeczeństwa warszawskiego. Autor nie idealizuje tamtych czasów i opisuje je bardzo obiektywie. Czytelnik poznaje więc bogate dzielnice, gdzie mieszkają kupcy i handlowy. Tam tętni życie, a dzień mija ludziom na dokonywaniu sprawunków i zabawie. Jest też Powiśle, uboga część miasta. Nie ma tu nadziei na uczciwy zarobek i lepsze życie. Niezwykle dokładny i szczegółowy opis konkretnych miejsc to typowy zabieg dla gatunku powieści realistycznej. Właśnie taki przekrój społeczeństwa ukazuje w powieści Prus. 

To bardzo realistyczne, ponieważ w prawdziwym świecie skrajności i różnice istnieją obok siebie, można powiedzieć, że się uzupełnią. Realizm spełnia się także w założeniu, aby jak najdokładniej i jak najbardziej mimetycznie opisać poszczególne warstwy społeczeństwa. Dlatego kolejno poznajemy rozmaitych bohaterów. Od Izabeli Łąckiej, która wyleguje się na kozetce, czyta francuskie powieści i marzy o bogatym życiu towarzyskim, po Wokulskiego, pozytywistę i romantyka w jednym. Postaci wykreowane przez Bolesława Prusa również są charakterystyczne dla gatunku powieści realistycznej. Funkcjonują w społeczeństwie i dostosowują się do niego, ale każda z nich jest jednostką indywidualną. Posiada własne plany i cele, chce od życia czegoś innego. 

Ważny jest również zindywidualizowanie języka bohaterów i ocena rzeczywistości z punktu widzenia każdego z nich. Myślę jednak, że najbardziej realistycznym elementem w tej powieści jest konkretny ( autentyczny) czas i miejsce akcji. Przecież warszawa to miasto istniejące naprawdę, a ukazany w „Lalce” czas nie jest jedynie fikcyjny. Narrator ( trzeci osobowy- też typowy dla tego gatunku) prezentuje czytelnikowi wydarzenia, które wydarzyły się naprawdę, są faktem historycznym. Zatem„ Lalka” nie powstała tylko poprzez wyobraźnię artysty, inspiracją dla niej były prawdziwe wydarzenia, postaci i miejsca. 

Warto dodać, iż wprowadzenie przez Prusa dziennika bohatera Rzeckiego według niektórych badaczy literatury zaburzyło znany schemat powieści realistycznej, ponieważ podważyło istnienie jednego narratora. Jednak w końcu naukowcy doszli do poru zmienia a„ Lalka” do dziś uważana jest za dzieło konwencji realistycznej.