Powieść kryminalna - charakterystyka gatunku

Powieść kryminalna, choć istnieje w literaturze od dawna, do dziś cieszy się ogromnym zainteresowaniem czytelniczym. To jeden z tych gatunków, który pozwala na przeniesienie się do tajemniczego świata zbrodni i niesamowitych zagadek. 

Powieść kryminalna zakłada istnienie morderstwa, porwania lub też innego rodzaju zbrodni. Fabuła osnuta jest wokół poszukiwań rozwiązania zaistniałego problemu. Zazwyczaj utwór kończy się odnalezieniem sprawcy złego czynu, natomiast dochodzenie do prawdy jest najbardziej emocjonującym elementem dzieła. Współcześnie przyjmuje się, iż powieść kryminalną można podzielić na cztery rodzaje. 

Odmiana sensacyjno- awanturnicza opisuje nie tylko konkretną zbrodnię, ale skupia się przede wszystkim na interesujących przygodach bohaterów. Ci, którzy próbują rozwikłać zagadki przeżywają namiętne romanse, spotykają się z licznymi niepowodzeniami i trudnościami. Typ detektywistyczny zakłada konieczność istnienia detektywa, czyli postaci, która prowadzi śledztwo i poszukuje rozwiązań. Charakterystyczne dla tej odmiany powieści kryminalnej jest ukazanie głównego bohatera. Detektyw to człowiek bardzo inteligentny, który posługuje się w pracy metodą dedukcji i często w sposób niejasny dla otoczenia związany jest ze sprawcą. 

Czarny kryminał amerykański to inna pododmiana gatunku. W takich powieściach dobro praktycznie nie funkcjonuje, świat pełen jest zła i występków. Bohater nie jest detektywem, który pracuje za biurkiem. To postać czynna, angażująca się w rozwikłanie zagadki. Oprócz wątków kryminalnych odnajdujemy tu elementy sensacyjne. 

Natomiast typ milicyjny powieści kryminalnej ma rację bytu jedynie w krajach socjalistycznych i tam właśnie się rozwinął. Założeniem także było istnienie zbrodni, ale poszukiwaczami prawdy byli milicyjni funkcjonariusze w służbie idei socjalizmu. Powieści takie zawierały pewne elementy tendencyjne, ponieważ ukazany świat komunistyczny był idealny, a zbrodnia dokonana przez buntownika zakłócała ten spokój i ład.

Najbardziej znanym twórcą kryminałów był i wciąż posotaje Arthur Conan Doyle, którey powołał do życia postać Sherlocka Holmesa - ekscentrycznego detektywa, który posługuje się dedukcją. Bohater jest amatorem, który jednak doskonale sprawdza się w roli detektywa. Razem ze swoim asystentem odkrywa zbrodnie i poszukuje sprawcy. 

Innymi, także znanymi powieściami kryminalnymi są książki Agathy Christie, Chestertona, Cobena, a również „Ojciec chrzestny” Mario Puzo. Bardzo mocny wpływ na dzisiejszy rynek powieści kryminalnych ma twórczość skandynawskich pisarzy, takich jak Larsson. Rosjanie zaczytują się (wraz z połową Europy) w historycznych powieściach Akunina oraz policyjnych kryminałach Marininy. W Polsce ostanio modnym trendem powieściowym stały się książki bazujące na kryminałach Marka Krajewskiego, który swojego bohatera umieszcza w przedwojennym Wrocławiu i Lwowie. Popularne stały się też kryminały Konatkowskiego czy Czubaja. Nieustającym uznaniem cieszą się powieści weteranki gatunku – Joanny Chmielewskiej.