Powieść modernistyczna - charakterystyka gatunku

Powieść modernistyczna powstała w okresie Młodej Polski. Artyści sięgali wówczas po rozmaite rozwiązania kompozycyjne, stosowali wiele konwencji przez co dzieła nabierały niepowtarzalnego charakteru. 

Najważniejszą cechą powieści modernistycznej jest synkretyzm stylistyczny, który zakłada występowanie wielu konwencji literackich. Zazwyczaj artyści posługiwali się impresjonizmem, ekspresjonizmem oraz symbolizmem. Te odmiany nie wykluczały siebie nawzajem, wręcz przeciwnie, dzięki ich połączeniu dzieło uzyskiwało niesamowity efekt. Świat przedstawiony ukazany był bowiem nie tylko naturalnie, ale też metaforycznie, jeśli zastosowano konwencję symboliczną. Ważna w powieści modernistycznej jest także kompozycja. Bywała otwarta, często brak w niej ciągu przyczynowo- skutkowego. Wydarzenie przedstawione były z perspektywy bohaterów, co zazwyczaj zakładało pewien brak spójności. 

Powieści takie były wielowątkowe i prezentowały rozmaite problemy: społeczne, polityczne, emocjonalne oraz filozoficzne. Choć w utworze pojawiał się główny bohater, to wątki innych postaci także bywały szeroko rozbudowane. Narracja bezpośrednio wiązała się z istnieniem różnych bohaterów literackich. Brak w powieści modernistycznej jednego, wszystkowiedzącego narratora. Rzeczywistość ukazuje się bowiem poprzez refleksję oraz uczucia danych postaci. Następuje więc subiektywizacja krajobrazu i oceny życia. Narrator- obserwator nie znał przyczyn zachowań bohaterów, to oni sami nakierowywali czytelnika na odpowiedni tor poszukiwawczy. Taki typ narracji możemy nazwać personalnym. Powieść modernistyczna zakładała także istnienie wielu form przekazu. Do najbardziej popularnych oprócz klasycznego opowiadania należały także : opis, dziennik, pamiętnik czy też listy.

Najwspanialszą powieścią modernistyczną są „ Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego. Utwór ten posiada wszystkie, typowe cechy omawianego gatunku. Możemy odnaleźć w nim liczne konwencje literackie. Realistyczny jest sposób ukazania społeczeństwa, natomiast prezentacja przyrody i świata wewnętrznego bohaterów odnosi się do naturalizmu oraz symbolizmu. Główny bohater, Tomasz Judym jest człowiekiem niezwykle wrażliwym. Czytelnik poznaje rzeczywistość z jego punktu widzenia, co zakłada narracja personalna. Także i Justyna, ukochana Tomasza ma ogromny wpływ na kreację świata przedstawionego. Ona także wyraża swoje myśli i uczucia, między innymi poprzez listy. W powieści zauważamy też istnienie wielu form podawczych, co jest typowe dla utworów modernistycznych. 

Kompozycja „Ludzi bezdomnych” zakłada prezentacją poprzez opisy poszczególnych okresów z życia Judyma, nie zależy autorowi na zachowaniu ciągu przyczynowo- skutkowego. Pewne cechy modernistyczne posiada też powieść „ Chłopi” Władysława Reymonta. Zauważamy współistnienie licznych konwencji stylistycznych oraz emocjonalną prezentację świata przez bohaterów.