Powieść awangardowa - charakterystyka gatunku

Powieść awangardowa powstała w wieku XX, kiedy to artyści zaczęli zrywać z tradycjami literackimi. Gatunek ten był sposobem na opisanie współczesnego świata, pełnego chaosu i sprzeczności. 

Najbardziej charakterystyczną cechą powieści awangardowej jest brak spójności, która dotyczy zarówno formy, jak i treści. Choć z pozoru dzieło wydaje się być nierozerwalną całością, to okazuje się, iż liczne dygresje i bark ciągu przyczynowo-skutkowego wprowadzają do utworu spore zamieszanie. Uważa się jednak, iż jest to zaleta powieści awangardowej, jej nietypowość i brak schematyzmu czyni dzieło zaskakującym i interesującym. Niezwykły jest świat ukazany w powieści awangardowej. Często przybiera on formę nierealną, wręcz groteskową. Wydarzenie nie są logiczne, miejsca wydają nam się co najmniej dziwne, natomiast bohaterowie to postaci naprawdę specyficzne. Brak w powieści awangardowej analizy psychologicznej, wszystko, czego dowiadujemy się o danym bohaterze dotyczy jego zachowania.

To poprzez refleksję nad gestami, czynami czy też wypowiedziami , możemy ocenić postać lub wysnuć własne myśli na jej temat. Myślę, iż świat przedstawiony w takich utworach oraz jego bohaterów trafnie określa się mianem karykaturalnych, przerysowanych. Kolejną, ważną cechą powieści awangardowej jest jej specyficzny styl. Zazwyczaj nie jest wysoki, ani też pełen patosu. Artyści lubili bawić się słowem, dokonywali pewnych językowych innowacji. Czyniło to powieść jeszcze bardziej zaskakującą. 

Najbardziej znaną polską powieścią awangardową jest bez wątpienia „ Ferdydurke” Witolda Gombrowicza. Opowieść o Józiu, który musi wrócić do szkoły przeplatana jest licznymi dygresjami, niezrozumiałymi rozdziałami dotyczącymi analizy życia i sztuki. Bohater jest niezwykły, nie wiemy kiedy jest dzieckiem, a w którym momencie staje się dorosłym. Kompozycja utworu jest otwarta, nie wszystko w powieści jest spójne. Ponadto Gombrowicz stworzył niepowtarzalny język, który przypomina raczej słowną zabawę. Zauważamy tu nie tylko słowa dziwne, ale także i wulgaryzmy. Także „ Trans- Atlantyk” nazywany jest powieścią awangardową. Najważniejsza w tym utworze jest kreacja narratora, którego utożsamia się nie tylko z bohaterem, ale także samym Gombrowiczem, czyli autorem dzieła. W powieści odnajdujemy liczne wątki autobiograficzne. „ Trans- Atlantyk” podobnie jak „ Ferdydurke” jest odcięciem się od tradycji literackiej, która zakładała pewne normy i reguły pisarstwa, Gombrowicz wprowadza do dzieł własne słownictwo i styl, nie dbao zamknięcie kompozycji i kreuje prawdziwie niepowtarzalnych, dziwacznych bohaterów.