Melchior Wańkowicz „Ziele na kraterze” - Wpływ II wojny światowej na losy rodziny Wańkowiczów - opis, opracowanie

„Burza nadciągała na ten świat” - tak o nastrojach roku 1938 pisze Melchior Wańkowicz w powieści pt.: „Ziele na kraterze”. W 1938 roku ukochane córki pisarza zdały maturę. Była to zatem symboliczna data dzieląca beztroskie dzieciństwo dziewczynek od mającej nadejść, pełnej obowiązków, dorosłości. Nikt jednak nie przypuszczał, że kolejne lata przyniosą tak tragiczne i traumatyczne przeżycia, że będą najtrudniejszym sprawdzianem nie tylko dla wchodzącej w życie młodzieży.

„Ziele na kraterze” to autobiograficzna powieść Melchiora Wańkowicza, w której pisarz zawarł przedwojenne i wojenne losy swej rodziny. Najwięcej miejsca poświęcił swym córkom - Krysi i Tili.

Rok 1939 zastał Tili w Szwajcarii, a Krysię w rodzinnym majątku autora, Jodańcach. Majątkiem zarządzała siostra Wańkowicza - Regina. Państwo Wańkowiczowie mieli nadzieję, że wybuch wojny zastanie dziewczynki za granicami kraju. Jednak Krysia zdążyła wrócić. Przyleciała 31 sierpnia wieczorem. Cztery dni później wróciła Tili. Przez chwilę rodzina była razem,jednak nie trwało to długo. Dziewiątego września żona autora wyjeżdżała do Lwowa. Małżonkowie pożegnali się szybko, nie wiedzieli, że rozstają się na sześć lat. Wkrótce miało nastąpić pożegnanie także ze starszą córką. Z Tili spotkał się autor jeszcze w1940 roku, kiedy przez Włochy dotarła do Bukaresztu. Spędzili razem sześć tygodni, bo tyle Tili czekała na wizę do Stanów Zjednoczonych. Następne spotkanie miało nastąpić kilka lat później, gdy Tili sama miała już dwoje dzieci.

Wojna rozdzieliła rodzinę. Krysia z mamą wróciły do Warszawy, do domu. Tutaj mieszkały do wybuchu Powstania Warszawskiego. Przez całą wojnę „domeczek”, bo tak Wańkowiczowie nazywali dom przy ulicy Dziennikarskiej, był ostoją i schronieniem. Gościł i ukrywał wielu potrzebujących pomocy, nawet kosztem bezpieczeństwa domowników. Początkowo Krysia całą swoją energię życiową koncentrowała na sprawach domowych. Jednak wraz z upływem lat, z narastającą traumą wojenną obudziły się w niej dążenia innego rodzaju. Zaangażowała się w przygotowanie Powstania i wzięła w nim czynny udział. Zginęła, nie zobaczywszy już więcej ojca. Tili już nie wróciła ze Stanów. Do zakończenia wojny czynnie angażowała się w pomoc walczącej Europie. Założyła tam rodzinę.

Melchior Wańkowicz musiał uciekać z Polski. Jako autor „Na tropach Smętka” był poszukiwany przez Gestapo. Zdążył zbiec do Rumuni. W 1941 trafia na Cypr, gdzie przebywa przez dziewięć miesięcy. Po zajęciu przez Niemców Krety trafia do Palestyny. Od 1943 roku pracuje jako korespondent wojenny Armii Polskiej na Wschodzie.

Po rozstaniu z córkami i z żoną jedyna formą kontaktu są listy. To listy pozwalają autorowi zrozumieć, że proces dorastania jego małych córeczek już się zakończył. Jest to czas przepełniony strachem i tęsknotą . Jest to także czas refleksji i podsumowań. Jednego autor był pewien - jego córki zdały najtrudniejszy egzamin w życiu - egzamin z człowieczeństwa. Delikatna, konserwatywna i zachowawcza Zofia Wańkowiczowa okazała się niezwykle odważną i silną kobietą. Wielokrotnie ryzykowała, by ratować potrzebujących. Po wojnie, przez wiele miesięcy szukała ciała córki.

Mimo że wojna rozdzieliła tę rodzinę na wiele lat, to jednak nie zdołała zniszczyć łączących jej więzi. W ostatnim liście do Krysi, liście, którego ona już nie przeczyta autor napisał: „(...) napiszę dla Anny - Krystyny, (córeczki Tili ) książkę o Tobie i o Domeczku, w którym rosłaś - jakbym w dłonie wziął ciepły kłębuszek życia i niósł między szare mury(...) w ten doskonale zorganizowany straszny świat”.