Ryszard Kapuściński „Cesarz” - Motyw rewolucji w „Cesarzu” Kapuścińskiego. Opracowanie

„Cesarz” Ryszarda Kapuścińskiego to opowieść o dyktatorze i władcy Etiopii, Hajle Sellasje. Człowiek ten przez ponad czterdzieści lat rządził swoim krajem, położonym w Afryce środkowo-wschodniej, sprawując tam władzę niemal absolutną. Był panem życia i śmierci swoich poddanych, rozdzielał przywileje, decydował o najważniejszych i najbłahszych sprawach. Aż wreszcie, w 1974 roku, narastające od lat niezadowolenie społeczne podsycane z zagranicy (między innymi przez ZSRR i inne państwa bloku komunistycznego) doprowadziło do obalenia cesarza. Władzę przejął Mengystu Hajle Mariam, zaprowadzając nie mniejszy niż za poprzedniego władcy terror.

Książka Kapuścińskiego składa się z wypowiedzi byłych dostojników z ekipy Hajle Sellasje – ministrów, urzędników, opowiadających o kulisach funkcjonowania dworu i przyzwyczajeniach dyktatora. Rewolucja w „Cesarzu” właściwie nie istnieje, nie ma w książce opowieści o krwawych rozruchach towarzyszących zazwyczaj obalaniu urzędującej władzy. Niewielka wzmianka, zamieszczona na początku opowiadania, to impresja samego Kapuścińskiego, wspominającego o patrolach wojskowych poruszających się samochodami terenowymi, wyposażonymi w radiostacje i karabiny. Pojawienie się takiego patrolu nigdy nie zwiastuje niczego dobrego, ludzie uciekają na widok auta z żołnierzami, a skrzeczące komendy wydawane przez krótkofalówki budzą postrach, bo nigdy nie wiadomo, kto może stać się ofiarą kolejnej egzekucji. Wojskowe samochody pędzą ulicami, wzbijając tumany pyłu i siejąc postrach. Każdy może bowiem być wrogiem nowej władzy. Najlepiej zejść z drogi i ukryć się – i tak właśnie robią przechodnie.

Rewolucja spowodowała, że urzędnicy i ministrowie obalonego cesarza ukrywają się i boją się o swoje życie. Wielu z nich zginęło z ręki przedstawicieli nowej władzy albo zostało aresztowanych. Ci, którzy ocaleli, opowiadają o przeszłości, kiedy pełnili – jak uważają – niezwykle istotne funkcje na dworze Hajle Sellasje. Żaden z nich nie przeczuwał, że niezadowolenie społeczne z powodu głodu i biedy kiedykolwiek doprowadzi do obalenia ich chlebodawcy. Jeden z urzędników nie może się nadziwić postępowaniu pewnego dziennikarza z Wielkiej Brytanii, który nakręcił film o głodujących etiopskich chłopach i zestawił te zdjęcia z wystawnym życiem na dworze cesarskim. Urzędnik twierdził, że postępowanie dziennikarza to zwykła zdrada. Inni dziwili się, że w ich kraju jest taka bieda. Nie zdawali sobie z tego sprawy, zajmując się wyłącznie swoimi obowiązkami i żyjąc tylko w pałacu, gdzie wszystkiego zawsze było pod dostatkiem.

W drugiej części swojej książki Kapuściński opowiada o nieudanym zamachu stanu przeprowadzonym w Etiopii w grudniu 1960 roku. Władzę próbował przejąć Germame Neway, gubernator jednej z prowincji, wykorzystując nieobecność cesarza, który udał się w zagraniczną podróż. Zamach stanu został jednak źle przygotowany, spiskowcom nie udało się aresztować wszystkich stronników Hajle Sellasje. Cesarz, powiadomiony o tym, co się stało, nakazał zatrzymać spiskowców i wrócił do kraju. Buntownicy zostali straceni, a władca jeszcze bardziej zaostrzył reżim obowiązujący w podległym mu kraju. Coraz częściej wybierał się też w podróże zagraniczne, bo tam przyjmowano go z honorami i uważano za demokratę.