Zbigniew Nienacki - biografia, życiorys

Kto z nas nie zna albo choćby nie kojarzy Pana Samochodzika i jego zwariowanych przygód? Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę, iż literatura dla młodzieży nie jest dziedziną, która pochłonęła Zbigniewa Nienackiego bez reszty. Był on bowiem także twórcą książek przeznaczonych dla starszych odbiorców. Zawierały one treści często bardzo odważne, nawet przesiąknięte erotyką.

Początkowo życie pisarza nie należało do najłatwiejszych. Urodzony w 1929 roku jako Zbigniew Nowicki, zmuszony był podczas wojny wyjechać z rodzinnej Łodzi do Słupi Skierniewickiej. Tam parał się ciężką pracą fizyczną związaną z mieszkaniem na wsi. Jego rodzina była inteligenckiego pochodzenia. Matka pracowała jako nauczycielka przedmiotów humanistycznych i zaszczepiła w chłopcu zamiłowanie do czytania książek i nieustannie rozwijała jego wyobraźnię. Ojciec natomiast był dyrektorem łódzkiego liceum. Po zakończeniu wojny Nienacki powrócił do Łodzi, gdzie podjął naukę w liceum ogólnokształcącym. W wieku siedemnastu lat zaczął drukować swoją pierwszą powieść w odcinkach („Związek Poszukiwaczy Skarbów”), opublikował także kilka wierszy.

Po krótkim epizodzie związanym z pracą z dziećmi w Szklarskiej Porębie zdecydował się na studia w Wyższej Szkole Filmowej. Po roku niestety władze szkoły uznały, ze Nienacki propaguje „nieprawomyślne” idee, czyli nie popiera polityki władz PRL-u. Przylgnęła do niego opinia „antystalinowca”, co poskutkowało wyrzuceniem go ze studiów, a jego ojca z pracy. Z tego względu Nienackiemu cofnięto także możliwość drukowania swoich dzieł w gazetach. Kiedy pisarz próbował cokolwiek opublikować, wszystkie wydawnictwa odmawiały przyjęcia jego utworów. Taki los spotkał jego pierwszą prawdziwą powieść „Chłopcy”, której fabuła osnuta była na kanwie wcześniejszej powieści odcinkowej pt.: „Związek Poszukiwaczy Skarbów”. Jednak pisarz, który dotychczas używał swojego prawdziwego nazwiska, i na tę przeszkodę znalazł sposób – zaczął posługiwać się pseudonimem, z którego później będzie znany – Zbigniew Nienacki.

Dzięki temu na powrót stał się dziennikarzem piszącym do takich gazet jak „Głos Robotniczy” czy „Odgłosy”. Doskonale sobie radził w tej pracy, pisząc jednocześnie wprawki do swoich kolejnych powieści – „Worka Judaszów”, „Tajemnice grobów i kurhanów” czy „Na tropie tajemniczego Ałbazina”. W tym czasie pojawiła się jedna z bardziej poczytnych powieści Nienackiego pt.:„Uroczysko”, która cieszyła się jednak większą popularnością u odbiorców niż u krytyków. W latach 60. Nienacki mógł wreszcie odejść od tworzenia reportaży i pisania dla gazet, a zająć się wyłącznie twórczością prozatorską i dramatyczną.

Jeśli chodzi o zapatrywania polityczne, był zdecydowanym lewicowcem. Piastował także funkcję ławnika sądowego, należał do Związku Literatów Polskich, otrzymał Nagrodę Literacką swojego rodzinnego miasta Łodzi. Należał przez wiele lat do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), a także do Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO), w których to organizacjach aktywnie działał. W latach działania „Solidarności” był jej zdecydowanym przeciwnikiem. W 1967 roku przeprowadził się do małej wioski w pobliżu Olsztyna, gdzie kontynuował swoją twórczość. Powstały tu między innymi takie tytuły jak: „Nowe przygody Pana Samochodzika,”, „Winnetou”, „Niewidzialni”, a także powieści dla dorosłych – „Liście dębu”, „Mężczyzna czterdziestoletni”, „Uwodziciel”.

Jeśli chodzi o życie osobiste, Nienacki ożenił się w 1952 roku z Heleną Dąbską, z którą miał jednego syna. Opuścił jednak rodzinę w dwanaście lat po ślubie, gdyż chciał swobodnie i bez przeszkód oddać się pasji pisania. Związał się później z Alicją Janeczek, która byłą jego przyjaciółką i wierną towarzyszką życia przez wiele lat.

Nienacki napisał sporo powieści, w tym poprawioną i uzupełnioną sagę o Panu Samochodziku liczącą kilkanaście tomów. Został laureatem wielu nagród. Otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nagrodę Janka Krasickiego „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”, odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”. Pan Samochodzik stał się na tyle popularną postacią, że jego imieniem nazywano wiele kółek zainteresowań, drużyn harcerskich itp.

Nienacki zmarł w 1994 rok,  zostawiając niedokończony rękopis kryminału, który miał stać się kolejnym hitem literackim pisarza. Pochowany został na lokalnym cmentarzu w Jerzwałdzie.

Kultowy Pan Samochodzik, będący głównym bohaterem serii książek Nienackiego to Tomasz N.N. zajmujący się kwestiami historycznymi oraz archeologicznymi. Wielu badaczy podkreśla związki, jakie łączą Pana Samochodzika z jego twórcą. Jest to na przykład nazwisko (inicjały), które kojarzą się z nazwiskami pisarza (Nowicki – Nienacki). Także zajęcie głównego bohatera oraz niektóre cechy osobowościowe upodabniają go do artysty. Pan Samochodzik to człowiek – orkiestra. Posiada obeznanie w różnych dziedzinach wiedzy i w istocie jest detektywem rozwiązującym zagadki dotyczące kradzieży, przemytu czy innych wykroczeń. Działa z polecenia władz państwowych, gdyż pracuje w Departamencie Obrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Jego pojazdem jest niezwykły samochód, który posiada wiele funkcji umożliwiających mu radzenie sobie w ekstremalnych sytuacjach, najczęściej w pojedynkach z głównym wrogiem Tomasza N.N. – Waldemarem Baturą, także znawcą sztuki, który jednak swoją wiedzę wykorzystuje w przewrotny sposób: jest złodziejem i przemytnikiem cennych okazów.

Przygody Pana Samochodzika były wielokrotnie ekranizowane, a same książki przetłumaczone na wiele języków, m.in. estoński, niemiecki, czeski, słowacki, rosyjski. Najsłynniejsze tytuły to: „Pan Samochodzik i tajemnica tajemnic”, „Pan Samochodzik i Fantomas”, „Pan Samochodzik i templariusze”, „Pan Samochodzik i Winnetou”, „Pan Samochodzik i złota rękawica”.