Zofia Nałkowska „Medaliony” - znaczenie tytułu zbioru opowiadań. Opracowanie

Aby wyjaśnić sens tytułu, jaki wybrała Zofia Nałkowska dla swych opowiadań, należy sięgnąć do pojęć z zakresu architektury. Medalion w sztuce jest to owalny lub okrągły element dekoracyjny umieszczany na fasadzie, na ścianie wewnątrz pomieszczenia. Zawiera w środku obraz lub płaskorzeźbę. Wyraz medalion kojarzy się również z medalikiem, który zazwyczaj nosimy jako wyraz szacunku, pamięci, wiary. W książce Nałkowskiej słowo medalion pojawia się tylko raz, w opowiadaniu pt. „Kobieta cmentarna”: „Później przyszedł czas, gdy na cmentarz spadały pociski. Posągi i medaliony potłuczone leżały wzdłuż alei. Groby z otwartymi wnętrzami ukazały w pękniętych trumnach swoich zmarłych.” W swoim zbiorze autorka użyła właśnie motywu medalionu, jako obrazka, zdjęcia osoby zmarłej, które miało przypominać o nieżyjącym człowieku i w jakiś sposób ocalić go od całkowitej śmierci, czyli zapomnienia.

Nałkowska w cyklu opowiadań przytacza kilka historii ludzi, którzy zetknęli się z ogromem okrucieństwa i zbrodni Hitlerowskiej. Pisarka po wojnie była członkiem Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich. Praca ta dostarczyła jej materiału do napisania „Medalionów”. Ocala w nich od zapomnienia tych, którzy zginęli w obozach zagłady, będąc przecież tylko pojedynczymi ludźmi w tej niezliczonej, sięgającej miliona masie zamordowanych w okrutny sposób przez Niemców. Ludzie ci nie mieli własnych grobów, umierali anonimowo, chowano ich masowo w wykopanych dołach, palono w piecach krematoryjnych. Nałkowska wyławia pojedyncze istnienia z tego morza zagłady, zawsze bowiem uderza nas bardziej historia jakiegoś konkretnego człowieka niż  los milionów opisany w taki sam sposób. Pisarka w sposób rzeczowy, konkretny, pozbawiony zbytniego patosu, z taktem i wyczuciem kreśli piórem portrety tragicznie zmarłych, by ocalić ich od zapomnienia.

Jest to na pozór dzieło chłodne i powściągliwe, ale dzięki temu – paradoksalnie - bardziej porywa i oddziałuje na emocje. Poznajemy więc losy kobiety, która przeszła piekło w obozie w Ravensbrück,  Żydówki, która wyskoczyła z pociągu, nikt jednak rannej nie udzielił pomocy, a litość nad jej losem sprowadziła się do zastrzelenia jej, by nie cierpiała… Swoją historię opowiada też Dwojra Zielona, która bardzo chciała żyć, Michał P., który musiał zakopać w masowym grobie własną żonę i dzieci w lesie Żuchowskim. Z opowiadań ludzi, którzy na własne oczy widzieli nie dające się wyobrazić ani wyrazić słowami zbrodnie, okrucieństwa popełniane na ludziach, możemy ułożyć obraz przedstawiający ten ciemny okres w historii świata. To „ludzie ludziom zgotowali ten los”. Relacje te stały się medalionami, na których wyryte są losy ludzi. Medaliony przetrwają bowiem i ocalą od zapomnienia postacie i zdarzenia,  o których każdy z nas musi pamiętać. Każde z opowiadań jest zatem medalionem – literackim pomnikiem. Przedstawia tragedię jednostki, ale i dramat ogółu ludzkości.