Aleksander Sołżenicyn - biografia, życiorys

Aleksander Sołżenicyn to człowiek-legenda. Mimo iż minęło dopiero kilka lat od jego śmierci, swoją postawą nadal wzbudza liczne kontrowersje. Sołżenicyn stanowi ciekawy przykład fascynacji, jaką wywołać może nie tylko literatura, ale także jej twórca. Przeżycia Rosjanina są bowiem nie mniej ciekawe niż wydarzenia, które opisywał w swoich dziełach. Na szacunek zasługuje jego niezłomna postawa sprzeciwiająca się ideologii radzieckiej, a także determinacja oraz upór przy tworzeniu swoich dzieł. Wiadome jest, iż w więzieniach oraz obozach Sołżenicyn nie był w stanie spisywać swoich przemyśleń, dlatego ułożone zdania musiał zapamiętywać.

Urodzony w 1918 roku w okolicach Kaukazu, Sołżenicyn (według niektórych źródeł jego prawdziwe nazwisko to – Isaakowicz) w młodości przejawiał raczej zdolności matematyczne i lepiej czuł się w przedmiotach ścisłych, które też studiował, jednak równolegle był także słuchaczem wykładów z dziedzin humanistycznych – literatury oraz historii. Młodzieniec nie mógł jednak kształcić się długo, gdyż został w 1941 roku powołany do służby wojskowej i wysłany na front, gdzie wykazał się odwagą i męstwem, za co uhonorowany został licznymi odznaczeniami oraz awansami na wyższe stopnie wojskowe.

Już wtedy tworzył, jednak jego pisma, w których krytykował politykę rosyjską, dostały się w niepowołane ręce i tym sposobem Sołżenicyn trafił do więzienia na Łubiance, a później do kilku kolejnych, gdzie spędził osiem lat. W tym czasie wykryto u niego guza żołądka, który jednak sam zniknął, co pisarz uznał za cud. Po zwolnieniu z więzień podjął pracę jako nauczyciel w Riazaniu. Przebywając w więzieniach, starał się przemycać fragmenty swoich tekstów za mury, jednak nie zawsze było to możliwe. Pierwszym większym tekstem, który ukazał się „na wolności” – w czasopiśmie „Nowyj Mir” był „Jeden dzień Iwana Denisowicza”. Opowiadanie to, zgodnie z tytułem, przedstawia dobę z życia pewnego więźnia łagru.

Pisarz zawarł tam sporo wątków autobiograficznych, gdyż sam przebywał kilka lat w łagrach. Uwidaczniał w ten sposób nieludzkie warunki panujące w obozach oraz konieczność pracy ponad siły. Z tego względu utwór przez długie lata był zarówno w ZSRR, jak i Polsce ocenzurowany.

Jeszcze dobitniej przedstawiał sytuację „Archipelag Gułag” – potężne dzieło, do napisania którego Sołżenicyn nie posługiwał się wyłącznie własnymi przeżyciami, ale także drobiazgowo gromadzonymi materiałami historycznymi. Trzytomowa książka bez skrupułów obnażała mechanizmy systemu totalitarnego, jakim był ustrój ZSRR. Piętnowała sowiecką filozofię, która jako główny cel stawiała sobie wyeliminowanie jednostek, które nie zgadzają się z państwowymi rządami. Skutkiem było osadzanie buntowników w całej sieci łagrów, które tworzyły swoisty archipelag.

Dzieło jest wyrazem niezgody na nieludzkie warunki panujące w obozach oraz próbą uświadomienia szerszych mas społeczeństwa w kwestiach, które do tej pory były przemilczane. Istotnie, dzieło na Zachodzie odbiło się szeroki echem i zmieniło optykę patrzenia na wschodnie mocarstwo. W 1970 roku pisarz otrzymał Nagrodę Nobla za całokształt twórczości, choć wiadomo było, iż „Archipelag Gułag” stanowi dzieło, które przypieczętowało pozytywne decyzje komisji noblowskiej.

Im bardziej popularny stawał się Sołżenicyn, tym otwarciej głosił swoje antyradzieckie poglądy. Został w końcu wydalony z kraju i osiedlił się w USA, gdzie jego radykalizm zadziwiał nawet tych, którzy niechętnie odnosili się do władzy radzieckiej. Po czasie odwilży pisarz jednak wrócił do Rosji, gdzie początkowo został ciepło przyjęty, jednak jego skrajne poglądy z czasem odbierały mu popularność.

Inne dzieła rosyjskiego pisarza to: „Krąg pierwszy”, „Oddział chorych na raka” czy „Lenin w Zurychu”. Sołżenicyn zmarł w 2008 roku.