Wisława Szymborska „Utopia” - interpretacja i analiza wiersza

Wiersz Szymborskiej „Utopia” to wiersz biały, nierymowany. Podzielony jest na nieregularne części o nierównej liczbie wersów, niekiedy pojedynczych, oderwanych wersach.

Przedmiotem refleksji w wierszu jest Utopia - z języka greckiego „miejsce, które nie istnieje”, oryginalnie państwo o idealnym ustroju politycznym, potocznie mrzonka o lepszym świecie.
W wierszu Szymborskiej Utopia jest synonimem poznania i wiedzy. Autorka kreuje fikcyjną wyspę Wiedzy, tworząc jej geograficzne elementy na podstawie pojęć takich jak Domysł, Oczywistość, Sens, Przekonanie, Pewność itp.

Do wyspy prowadzi droga, lecz nie ma z niej drogi powrotnej. Oznacza to, że nie ma dla człowieka odwrotu, jeśli posiądzie on wiedzę.

Na Wyspie można znaleźć odpowiedź na wszelkie możliwe pytania. Rosną na nim drzewa (tutaj nawiązanie do biblijnego drzewa poznania Dobra i Zła) Słusznego Domysłu i Zrozumienia - jedno z nich splątane, drugie bardzo proste. Są to metafory dociekania do prawdziwego poznania.

Charakterystyczne dla człowieczej kondycji zwątpienia zostają natychmiast rozwiewane przez wiejący na Wyspie wiatr - wiedza nie jest tutaj niczym zmącona, jest zawsze absolutną pewnością.

Końcowa część wiersza ma jednak odmienny charakter od jego części początkowej. Zdradza ona prawdziwą naturę człowieka. Oto na plażach pozornie bezludnej wyspy widoczne są odciski stóp, skierowane ku morzu. Świadczy to o typowo ludzkiej potrzebie niepewności. Człowiek nie chce poznać całej prawdy, ponieważ nie mógłby w ten sposób żyć. Każdemu z nas potrzebna jest pewna doza niewiedzy, by nasze życie miało sens. Odsłonięcie wszystkich jego tajemnic bezpowrotnie odarłoby je z czaru i tym samym z wartości. Okazuje się, że to dochodzenie do prawdy jest prawdziwym celem ludzkiej egzystencji - nie jest nim prawda sama w sobie.

Szymborska pozornie dziwi się temu stanowi rzeczy. Jednak jej końcowy komentarz ma bardzo retoryczny wydźwięk; nie ma tutaj żadnych wątpliwości, że poetka świetnie rozumie wspomniany wyżej mechanizm ludzkiej psychiki.