Maria Pawlikowska-Jasnorzewska „Narcyz” - interpretacja i analiza wiersza

Czy Narcyz rzeczywiście usiadł nad strumieniem, by ugasić pragnienie? Tak pisze Owidiusz w „Metamorfozach”. To wtedy przecież młodzieniec miał zakochać się w swoim odbiciu i, zaraz potem, wpaść w rozpacz. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska rzuca trochę głębsze spojrzenie na istotę sprawy.

Utwór polskiej poetki składa się z czterech wersów. To jeden z przykładów chętnie uprawianej przez nią formy – miniatury poetyckiej. Autorka posługuje się w nim liryką bezpośrednią, a dokładniej – osobistą. Czyni podmiotem lirycznym tytułowego bohatera, którego widzimy w momencie, kiedy klęczy już nad sadzawką. Z jego słów możemy wywnioskować, że zapragnął poznać przyczynę swego odrzucenia. Dopatruje się jej w swojej twarzy. Czy Narcyz był tak piękny, że jego uroda onieśmielała ludzi? Może sytuacja wyglądała odwrotnie i jego szpetota odpędzała od niego wszelkie towarzystwo? Nie wiemy tego dokładnie, jednak pewne jest to, że sprawiało mu to niemałe cierpienie. Jedyną osobą, która mu pozostała, był on sam. Manifestacją tego stało się wodne odbicie.

Zazwyczaj historia Narcyza interpretowana jest jako nagana wymierzona w pychę i samouwielbienie. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska w swoim wierszu poszła w inną stronę: zreinterpretowała mit, dzięki czemu możemy poznać inne prawdopodobne przyczyny szaleństwa młodzieńca. Zdaje się, że mogło to być właśnie odrzucenie, które doprowadziło Narcyza nad wodę, gdzie zobaczył swoje odbicie – jedyną osobę, która wciąż przy nim trwa. Być może w pędzie do miłości pełniącej w świecie poetyckim Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej funkcję nadrzędną, Narcyz pokochał sam siebie. Dlatego możemy zaryzykować stwierdzenie, że nie była to próżność, ale raczej efekt osamotnienia i przygnębienia.

Niemal każdy żyjący pierwiastek świata zdaje się poszukiwać miłości i akceptacji. Także Narcyz ma do niej pełne prawo. W jego przypadku narodziła się w najmniej odpowiednim (ale może jedynym możliwym) momencie. W miniaturze zawarte zostało nie tylko wielkie pragnienie uczucia, to także wizja dramatu jednostki odrzuconej, nie mogącej znaleźć uczucia. A jak dramatyczna jest to wizja, odpowiedź znajdziemy w historii Narcyza.